Singule

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

ΤΜΗΜΑ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑΣ

ΤΟΜΕΑΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΩΝ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Μάθημα: Νεοελληνική πεζογραφία (1914- σήμερα)

Κωδ. Αρ.: ΝΕΦ 206

Ιστορική σκοπιά- Συμφραζόμενα της εποχής

Το έργο

Η Πάπισσα Ιωάννα έσκαβε τα θεμέλια του ιστορικού μυθιστορήματος με τα ίδια του τα μέσα. Ο Ροΐδης είναι αντιρητορικός. Το βλέμμα του ως προς τα γεγονότα είναι εκπληκτικό. Τον χαρακτηρίζουν η ειρωνεία, το χιούμορ και μια λαϊκή σοφία. Απομυθοποιεί την Μεγάλη Ιδέα. Υπάρχει το πρόσχημα του 9^ου αιώνα με σκοπό να μιλήσει για την εποχή του. Παρ’ όλα αυτά δεν ακολουθεί την ευρεία οδό του ιστορικού  μυθιστορήματος.

 1870

Οι ετερόχθονες τάξεις εισρέουν στον ελληνικό στρατό. Υπάρχει, όμως, μια τεταμένη ατμόσφαιρα λόγω των αντιθέσεων που προκύπτουν με το αυτόχθον στοιχείο. Η δεκαετία αυτή(1870-1880) είναι μεταβατική. Τα όρια του κράτους είναι πλέον τα συμβατικά. Χάνεται η προηγούμενη αίγλη των ιστορικών γεγονότων του πρόσφατου παρελθόντος. Προσγειώνονται οι ρητορικοί τόνοι. Έχουν διαφορετική εστίαση. Πριμοδοτείται η φωνή., η οποία είναι περιορισμένη σε προσωπικές εκτιμήσεις. Έτσι ανακαλούνται τα βιώματα με την φαντασία.

1880

Ηθογραφία- Ρεαλισμός. Το ιστορικό μυθιστόρημα μόνο μία τάση. Υπάρχουν πολιτικές εξελίξεις. Ο Τρικούπης μια έντονη προσωπικότητα αυτή την εποχή. Ανάπτυξη αστικής τάξης. Εμφανίζεται ο σιδηρόδρομος. Νέοι πολιτισμικοί θεσμοί. Υπάρχει ενδιαφέρον για το παρών και μέλλον. Εστίαση στο εδώ και το τώρα.

Η αστική τάξη ταυτίζεται με το ιστορικό μυθιστόρημα;

Το συλλογικό υποκείμενο δρα υποσχετικά για το μέλλον. Δεν υπάρχουν μονοσήμαντες αναλογίες και αντιστοιχίσεις. Αυτό που συμβαίνει στη βάση δεν έχει άμεσους τριγμούς στο εποικοδόμημα.

Η εποχή

Στο παρόν οι προϋποθέσεις για το ιστορικό μυθιστόρημα δεν συντρέχουν. Το 1871 στον τομέα της Λαογραφίας, ο Νικόλαος Πολίτης ανιχνεύει αυτό που ήθελε να δει αν αυτό το μνημείο έχει συνέχεια από την αρχαιότητα, συγκεκριμένα για τα νανουρίσματα των αρχαίων. Η ρομαντική κίνηση έβλεπε αυτή την συνέχεια, τον εθνικό σχηματισμό ως συνεχή ενότητα.  Η Λαογραφία, ως επιστήμη, αντιτίθεται προς την θεωρία του Φαλμεράγιερ(η αλυσίδα του αίματος έχει σπάσει). Υπάρχει ο νεότερος ελληνικός λαϊκός λόγος και προβάλλεται, μελετάται.

Λούκης Λάρας

Αποτελεί μια αυτοβιογραφία με φόντο το 1821.

Λόγιος Ερμής

Μέσα στις νέες συνθήκες και τα νέα ενδιαφέροντα πριμοδοτεί την καταγραφή του παρελθόντος. Παρ΄ όλα αυτά υπάρχει και η αμφισβήτηση του εκσυγχρονισμού της αστικής τάξης.

Εστία

1883 διαγωνισμός διηγήματος. Η ειδοποιός διαφορά από τα προηγούμενα χρόνια είναι η καταγραφή των ηθών και εθίμων. Περιορισμένη οπτική γωνία. Καθημερινός χωρόχρονος. Λαογραφικά ενδιαφέροντα. Ύπαιθρος είναι μια αγνή κοιτίδα της παράδοσης. Το άστυ είναι διαβρωτικό. Αλλά και η προσέγγιση γίνεται από μια απόσταση, που τα τοποθετεί ως μουσειακά αντικείμενα. Ξεκινά από το άστυ με τη αλαζονεία ενός ειδήμονα μελετητή. Οι ιδιαίτερες πατρίδες είναι μικρές κοινότητες των κρατών στον ανώτατο βαθμό. Το λάκτισμα το δίνει ο Νικόλαος Πολίτης. Ανταπόκριση σε προϋποθέσεις. Γεγονός που ο Ροΐδης το θεωρεί μανιέρα.

Τόπος- Κοινότητα

Sine quo. Ο αφηγητής δεν είναι παντογνώστης. Έχει περιορισμένη οπτική γωνία. Καταγράφονται τα βιώματα χωρίς ρητορεία. Ο τόνος είναι χαμηλόφωνος και όχι μεγαλόσχημος. Πριμοδοτούνται η μνήμη και η φαντασία. Χαρακτηριστικός είναι ο πρόλογος της ελληνικής μετάφρασης του Εμίλ Ζολά  Νανά για τα καθ’ ημάς ήθη.

Διαγωνισμός

Προκήρυξη διαγωνισμού υπό τον Νικόλαο Πολίτη στην Εστία.

Προϋποθέσεις

Προγονοί του διηγήματος ο Ραγκαβής και ο Ρούφος. Η Ευρώπη το καλλιεργεί συστηματικά. Υπάρχει και η πολιτική βούληση. Η περιγραφή των χαρακτήρων ακολουθεί την ψυχογραφία. Ο κοινωνικός βίος αντανακλάται από το ειδικό-μερικό. Ασκείται ηθική επίδραση. Υπάρχει ένας ηθικοδιδακτικός χαρακτήρας. Τα ήθη τίνος όμως; Του Έθνους; Άρα ο ρόλος που αναλαμβάνεται είναι του εθνικού παιδαγωγού. Με την πραγμάτευση ηθικών υποθέσεων διαπαιδαγωγούνται τα ήθη. Η Τέρψη, η διδαχή αλλά και η πάτρια αγάπη προβάλλονται. Ο ίδιος εθνοκεντρικός αγώνας συνεχίζεται. Ο στόχος της λογοτεχνίας να αποτελέσει την εθνική λογοτεχνία. Το 1853 αναδεικνύεται το Βυζάντιο ως ο αρθρωτικός κρίκος ανάμεσα στην Αρχαία και τη Νέα Ελλάδα. Συνέχεια και ενότητα. Έτσι στοχεύεται μια ειδυλλιακή αναπαράσταση της αγροτικής ζωής, μια μεγαλεπήβολη ηθική στόχευση. Πραγματοποιούνται ειδολογικές επιμειξίες και ζυμώσεις.