Singule

 

Αστικό μυθιστόρημα

Συνδέεται με τη γενιά του ’30.

Η ηθογραφία συνεχίζει.

Τι γίνεται όμως με τον κοσμοπολιτισμό, με την αλητογραφία, με το αστικό μυθιστόρημα, με τον ρεαλισμό, με το αίτημα της εσωτερικότητας;

Τα ήθη του χωριού φέρνουν τις αιχμές για την πόλη. Η μικρότερη αφηγηματική φόρμα γίνεται μεγαλύτερο αφηγηματικό οικοδόμημα. Το διήγημα δίνει την θέση του στο μυθιστόρημα.

Ο Άλκης Θρύλος αναφέρεται στα 1928 στην κυριαρχία της ηθογραφίας που εξακολουθεί να υφίσταται. Αυτός βλέπει μια λογική παρακμής.

Το Ελεύθερο Πνεύμα , μανιφέστο της γενιάς του ’30, πρότεινε μια ευρωπαϊκή μυθιστοριογραφία, μια αλλαγή στην αφηγηματική πνοή, «να ανακαλύψουμε νέες εικόνες, νέους ρυθμούς.. ανακάλυψη της Λεωφόρου Συγγρού». Το υπογράφει ο Γιώργος Θεοτοκάς με το ψευδώνυμο Ορέστης Διγενής. Άρα , αναδύεται μια ανάγκη δημιουργίας. Διακήρυξη για συσπείρωση ανθρώπων με άλλα οράματα, άλλες ιδέες κτλ.

Αρκεί μια γεωγραφική μετάβαση για να γίνει η αλλαγή;

Όχι, γιατί ένας από τους δείκτες της πεζογραφίας στην αρχή του 20^ου αιώνα, της αρχής της μετάβασης, είναι ο Δημοσθένης Βουτυράς. Σκιαγραφεί τα αστικά δυτικά προάστια. Οι περισσότεροι του ήρωες είναι άνθρωποι που λαθροβιούν στα δυτικά προάστια. Δηλαδή ένας περιθωριοποιημένος πληθυσμός που πνίγει τον πόνο του στις ταβέρνες και τα όνειρά του συνθλίβονται καθημερινά. Μιλάει για βιοπαλαιστές. Για παράδειγμα Οι Αλανιάρες   και Ο Ηθικός Μωυσής. Άρα, ο μικροαστισμός του Βουτυρά δείχνει μια συνθετότητα προς την κατάληψη του άστεως. Μια μικροαστική εξαθλίωση. Παραμένει άνισος συγγραφέας ο Βουτυράς.

Αλητογραφία

Τουμπεκί  του Πέτρου Πεκρή και Τα Σφυρύγματα του Αλήτη , ποιητική συλλογή. Αυτά τα χρόνια υπάρχει ο αφηγηματικός τύπος του αλήτη. Υπάρχει μια έμφαση σε τέτοιου είδους ήρωες. Μια όψη ρομαντική, αυτή του περιπλανώμενου ήρωα με ζωή μποέμικη. Ενώ, μια άλλη άποψη μιλάει για όψη ρεαλιστική που αποπνέει από την σκοτεινότητα. Αυτή η έμφαση αποδίδεται στην διέξοδο και επαναστυκοποίηση  των μαζών της μικρασιατικής καταστροφής του 1922. Επιπρόσθετα, το 1928, η ίδρυση του ΣΟΚΕ, σοσιαλιστικού κόμματος υπόσχεται μια καλύτερη ζωή. Επίσης η ευρωπαϊκή επιρροή. Μεταφράζονται ρώσοι κυρίως γιατί ο μετακινούμενος πληθυσμός ριζοσπαστικοποιείται και επαναστατικοποιήται . έτσι ενισχύεται η αλητογραφία.

Αυτή την εποχή ιδρύονται πολλά φιλολογικά περιοδικά.

1915-1930

Έχουμε αναφορές στην βορεινή επαρχία της Ελλάδας. Η πληθώρα των μεταφράσεων προέρχεται από αντίστοιχα μέρη, όπως η Ρωσική και Σκανδιναβική λογοτεχνία. Αρχικά αυτή η κίνηση αιτιολογείται από μια ανάγκη φυγής των νέων από την πραγματικότητα. Εκδηλώνεται μια δειλία μπροστά στην κοινωνική σύνθεση της συντριπτικής πραγματικότητας με όρους μη δυνατότητας προσαρμογής. Το αποτέλεσμα είναι μια Προλεταριακή λογοτεχνία, η οποία προωθείται έντονα από τα λογοτεχνικά περιοδικά.

1920-1930

Μιλάμε για πρώτη μεταπολεμική γενιά. Το προλεταριάτο που δημιουργείται είναι οι εργάτες που αγωνίζονται. Οι ίδιο δίνουν το διέξοδο. Τα διηγήματα τους γράφονται σε σκληρή γλώσσα. Οι ήρωες τους είναι βιομηχανικοί εργάτες που αγωνίζονται για το κοινό καλό. Ο Βουτυράς δεν έγινε ποτέ αγαπητός στην αριστερή λογοτεχνία, γιατί απλώς αναπαριστούσε τα λαθροβιούντα  δυτικά αστικά στρώματα της Αθήνας. Η μη στράτευσή του δεν τον κάνει αρεστό. Επίσης ο ίδιος δεν δίνει διέξοδο παρουσιάζοντας μόνο την συνθλιπτική κατάσταση. Επίσης όμοια καταδικάστηκε και ο Καρυωτάκης, γιατί όπως υποστήριζαν δεν είχε την δύναμη να αντιμετωπίσει τη ζωή.  Η προλεταριακή λογοτεχνία είναι κατ’ εξοχήν στρατευμένη με συγκεκριμένη ιδεολογία και γραφή. Αργότερα πάνω σ’ αυτήν θα δημιουργηθεί ο σοσιαλιστικός ρεαλισμός. Η δεκαετία του ’20 είναι κλειστή εσωστρεφής. Όμως μέσω της λογοτεχνίας δίνεται μιακοινωνική  εξωστρέφεια που φαίνεται στην προλεταριακή λογοτεχνία.

1930- 1940

Δεύτερη μεταπολεμική γενιά. Το ηθογραφικό διήγημα έρχεται σε πλήρη αντίθεση με το αστικό μυθιστόρημα που προβάλλει. Αλλάζει πρώτα από όλα το γλωσσικό ιδίωμα. Οι γρήγοροι ρυθμοί ζωής κάνουν πιο γρήγορους τους αφηγηματικούς ρυθμούς λόγω των διαφορετικών αναπαραστάσεων. Έχουμε πολυεπίπεδες κοινωνικές τοιχογραφίες. Το μυθιστόρημα αντιλαμβάνεται ως κληρονομιά του έπους. Το ρεαλιστικό μοντέλο έχει αληθοφάνεια και ιδεαλιστική ψευδαίσθηση. Αυτή η ψευδαίσθηση κάνει το κείμενο να φαίνεται πως έχει σχέση με την πραγματικότητα. Επίσης, για το ρεαλιστικό μοντέλο η αναπαράσταση αποτελεί βασική έννοια της λογοτεχνίας με έναν ιδιαίτερα ιστορικό χαρακτήρα.

Ρεαλισμός

Ρεαλιστική αναπαράσταση των πραγμάτων είναι η πιστή απόδοση της πραγματικότητας; Όχι, υπάρχει και το υποκειμενικό κριτήριο. Αρά υπάρχει η δυνατότητα αναπαράστασης. Ολιστικό σύμπαν χωρίς ρωγμές «βουλιάζομαι». Οι χαρακτήρες είναι ολοκληρωμένοι. Αιτιατές συνδέσεις χωρίς όμως χρονική εξέλιξη. Η πλοκή δεν έχει κανονικότητα. Υπάρχει η λειτουργία του ερμηνευτικού κώδικα. Η αιτιατή σχέση δίνεται από το ερώτημα και την απάντηση. Εσκεμμένη ασάφεια. Αναπαράσταση μιας σύνθετης κοινωνικής ζωής. Προβάλλεται ο κοσμοπολιτισμός. Οι ήρωες μπορεί να είναι αστοί- ταξιδευτές.

Νεοτερισμός

Ο τρόπος γραφή είναι διαφορετικός. Το lait motiv είναι η εσωτερική τοιχογραφία, η εσωτερικότητα, ο εσωτερισμός. Διαφορετικός τρόπος εστίασης με διαφορετικές αφηγηματικές  τεχνικές. Διείσδυση στις ανθρώπινες αβύσσους, συναισθήματα, σκέψεις κτλ. Χρησιμοποιείται η αφηγηματική τεχνική του εσωτερικού μονολόγου. Εσκεμμένη σύγχυση χώρου και χρόνου. Δεν υπάρχει η αίσθηση αρχής-μέσης και τέλους. Είσοδος σε ένα γλωσσικό εργαστήρι.

Κωνσταντίνος Θεοτόκης

Βιογραφικά στοιχεία: Κέρκυρα 1872-1923. Σπουδές: Παρίσι και Μιλάνο. Έζησε και πέθανε στη Κέρκυρα. Έργα: Η τιμή και το χρήμα, 1914. Ο Κατάδικος, 1919. Η Ζωή και ο θάνατος του Καράβελα, 1920. Οι σκλάβοι και τα δεσμά τους, 1922. Κορφιάτικες ιστορίες,1935. Γράφει μεταφράσεις Τα Γεωργικά του Βιργιλίου και τρία του Σαίξπηρ Οθέλλος, Η Τρικυμία, Μάκβεθ όπως και Πίνδαρο, Λουκρήτιο, Γκαίτε, Σίλλερ, Χάινε, Φλωμπέρ, το ινδικό έπος του Μαχαραμπά  και κείμενα από τα σανσκριτικά.

 Η τιμή και το χρήμα, 1914

Α! Επιστήμη Τρικούλαινα: νοικοκυρά (οδεύει στο μαγειρίο), μεσόκοπη, 45 χρονών, αδύνατη όψη, ζαρωμένο πρόσωπο, λευκά μαλλιά με μάτια ζαρωμένα και νέα(περιγραφή της σιόρας), κολόνα του σπιτιού. Εργάτρια σε εργοστάσιο υφαντουργίας. («σφυρίδες»= λιόπανα.)

Χαράματα- ανατολή Ηλίου: χρόνος εκκίνησης

Σπίτι που βλέπει την θάλασσα και στον ορίζοντα φαίνεται η στεριά: τόπος εκκίνησης.

Διάλογοι με ιδιωματικά στοιχεία.

Άντρας – μεθύστακας(κατασπατάλησε την περιουσία-ταβέρνες): αλητογραφία, εγωστής.

2 κόρες: η μία είναι η Ειρήνη(Ρήνη) της παντρειάς, η οικονόμος του σπιτιού

Ξαφνικό γεγονός στην αφήγηση: 3 λαθρέμποροι ζητούν να τους κρύψει. Μέσα σ΄ αυτούς είναι και ένας γνωστός, ο Αντρέας. Τους βοηθάει. Αργότερα επισκέπτονται και τους ψάχνουν οι χωροφύλακες.

Αντρέας: 30 χρονών, με γερό μεγάλο ανάστημα (μεγάλα στήθια πλατιά), μουστάκι στριμμένο, κόκκινο πρόσωπο + περιγραφή αμφίεσης. Ένας εντυπωσιακός άντρας.

Β! Μέρες μετά: ο χρόνος απροσδιόριστος, γεγονός λησμονημένο

Βράδυ: συνάντηση Αντρέα και Επιστήμης: συνομιλία. 2 συναλλαγές. Η αγοραπωλησία ζάχαρης και ο δανεισμός χρημάτων στον Αντρέα(100 τάλαρα και τόκος).  Επεμβαίνει και η Ρήνη με συμβόλαιο θα δώσει  80 και θα τις φέρει 100. Επίσης, ο Αντρέας πρόσεξε τη Ρήνη πως είναι γυναίκα καμωμένη( χαμογελά- δροσερή δροσερή- σαν μπουμπούκι κρίνου κατάλευκο και μοσκοβολιασμένο με την λιαχτίδα της αγάπης,  η νιότη της αχτιδοβολούσε και εκείνη σκιρτούσε κοιτάζοντάς τον), όμορφη(έδειχνε να συμπάσχει με τη χαρά του). Αλλά η παντρειά είναι η μονή του ελπίδα, αλλά χωρίς προίκα;

Γ! σκηνικό στην ταβέρνα. Η εργατιά προς το βράδυ κινείται είτε προς το σπίτι είτε  προς την ταβέρνα. Η φημιστή ταβέρνα του Τραγουδιστή- περιγράφεται ο χώρος και τα δρώμενα.

Ο Αντρέας είναι χαρούμενος για τις καλές δουλειές. Παροτρύνει να ψηφίσουν τον υπουργό γιατί είναι κοντά στην φτωχολογιά. Οι θαμώνες τον περιγελούν. Εμφανίζεται ο Τρίνκουλος. Περιγράφεται λεπτός, μικρόσωμος, κακοντυμένος, με ελάχιστα γένια, αχνά βασιλεμένα μάτια. Μαθαίνουμε το όνομά του: Θανάσης. Εκδηλώνεται το ενδιαφέρον του Αντρέα για την Ειρήνη(για παντρειά). Η Επιστήμη έχει το κομπόδεμα. Η καλή νοικοκυρά εκτιμάται από τον σύζυγο. Ενδιαφέρον του Αντρέα για τα χρήματα είναι έντονο. Απογοήτευση του Αντρέα για την μικρή προίκα. Ενώ οι φίλοι του διαπιστώνουν πως την θέλει.  Έχουμε παράλληλα καταγραφή λαϊκών τραγουδιών και παροιμιών («ζήλεια ψώρα..όλη η χώρα). Βλέπουμε την έντονη πολιτικοποίηση του Αντρέα και πελατειακές σχέσεις ανθρώπων και φορέων. Ο Αντρέας δηλώνει ειλικρινές ενδιαφέρον για την Ρήνη, αλλά  οικονομική κατάσταση δεν του επιτρέπει  τη παντρειά. Αποφθεγματική επαναλαμβανόμενη φράση «Τα τάλαρα, ανάθεμά τα».

Δ! Κυριακή απόγευμα. Πλατεία. Σύναξη γυναικών και συζητήσεις κυρίως για παντρειές και τις τύχες. Ηθογραφικά στοιχεία και η περιγραφή τους. Βλέπουν τα κορίτσια, όλοι καλοντυμένοι. Οι νέοι κοιτάζονται. Εκφράζονται απόψεις κοινωνικές: οι πλούσιοι είναι επιδεικτική και μισιούνται με τους φτωχούς. Υπάρχουν και οι πολιτικές τοποθετήσεις στις συζητήσεις των γυναικών. Αναφορά στις φήμες για τον Αντρέα και για τη κόρη της Τρινκούλας. Αναφορά στα καμώματα του πατέρα του Αντρέα, άνθρωπος μαγαρισμένος(μη σας γελάσει!). Η Επιστήμη μαθαίνει για τη συνάντηση Αντρέα-Ρήνης. Πηγαίνει σπίτι και τους βρίσκει. Για πολύ ώρα δεν έχουμε αντιδράσεις. Οι αντιδράσεις είναι καθαρές των ανθρώπων της υπαίθρου, ρεαλιστικές. Γίνεται φανερή η επιθυμία της παντρειάς από τον Αντρέα. Η μάνα δέχεται ανακουφισμένη που θα περισώσει την τιμή της οικογένειας. Ο Αντρέας ζητάει προίκα με προφάσεις για το πώς θα ζήσει με την Ρήνη και τα παιδιά. Η μάνα αρνείται την προίκα. Υπάρχει μια φορτισμένη ατμόσφαιρα. Κορυφώνεται η συζήτηση συνεχώς. Κλάμα. Σιωπή ξανά. Θυμός της Ρήνης για την αντιμετώπιση της μητέρας. Ο Αντρέας φεύγει με την υπόσχεση ότι θα την πάρει. Η Επιστήμη αρνείται κατηγορηματικά να δώσει προίκα, ενώ επεμβαίνει και ο πατέρας.

Ε! Φθινοπώριασε και όλα κυλούν στους ίδιους ρυθμούς. Μαθαίνουμε το τοπωνύμιο(Σαγιάδα). Ο Αντρέας, ο Αντώνης και άλλοι βρίσκονται στο καΐκι ενώ ξεσπά φουρτούνα. Η Ρήνη παίρνει την είδηση και παντρεύεται άλλον. Παράλληλα καταγραφή τραγουδιών. Συλλογισμός Αντρέα: αν παντρευτεί άλλον , αυτός θα χει ζωή λάβρα- θαλασσοταραχή. Παραλληλία με φυσικό φαινόμενο. Επανάληψη αποφθεγματικής φράσης «ανάθεμα τα τάλαρα». Αμφιταλάντευση: μια γυναίκα με χρήμα, όχι τίμια, άσχημη, κακιά χωρίς συναισθήματα ή την Ρήνη που είναι τίμια, όμορφη, καλή και θα ζήσουν με αγάπη και ευτυχία. Η θάλασσα αγαλλίασε, το ίδιο και η ψυχή του. Απόφαση να την πάρει, αλλά με τα 600 πιέζοντας την Επιστήμη.

Στ! Βράδυ. Ώρα για ύπνο. Σπίτι. Συλλογισμοί και αποφάσεις Ειρήνης. Τότε χτυπάει η πόρτα. Ποιος; Ο Αντρέας(ψυχοσωματική περιγραφή). Διάλογος νέων. Ο Αντρέας την κλέβει από αγάπη και ζήλεια. Το σκηνικό παρακολουθεί η γειτόνισσα Κωνσταντίνα.

Ζ! Η Κωνσταντίνα ανταμώνει στον δρόμο την Επιστήμη(2 λεφτά αφού φύγουν). Της ανακοινώνει το γεγονός και αυτή με την σειρά της συνθλίβεται. Σκέψεις της: τα χρήματα που θα της ζητούσε για να στεφανωθεί την κόρη της. Ενέργεια: Τρέχει να τους προφτάσει. Σκέψεις: το κορίτσι κινδύνευε. Ενέργεια: τρέχει γλήγορα. Έφτασε στο σπίτι του Αντρέα. Περιγραφή του τόπου. Διάλογος Σπύρου(= θείος Αντρέα)- Επιστήμης. Την κορόιδεψε. Οι σκέψεις της είναι αρνητικές. Ενέργεια: χτυπούσε την πόρτα. Δεν απαντούσε κανείς. Την άκουσαν οι γείτονες, αλλά και οι δύο νέοι. Προσφώνηση προς Ρήνη: « μωρή σκύλα δεν σου κάνω τίποτε». Η κόρη κλαίει. Ο Αντρέας φωνάζει πως θα την στεφανωθεί. Η Ειρήνη λιποθυμάει. Τέλος η Επιστήμη «300 τάλαρα όχι παραπάνω» με πίκρα. Ο Αντρέας «δεν θέλω τίποτε». Η Ρήνη «δουλευτάδες  είμαστε ποιον έχουμε ανάγκη;» με χαρά και παρηγοριά.

Ο χειμώνας βρεγμένος, κρύος, νοτερός, περίλυπος. Η ροή των πραγμάτων φέρνει αλλαγές. Η Επιστήμη δουλεύει στο εργοστάσιο. Η δεύτερη θυγατέρα κάνει τις δουλειές του σπιτιού. Ενώ τις Κυριακές όλες οι νοικοκυρές είναι στην Πλατεία, η Επιστήμη κάθεται σπίτι της. Η κυβέρνηση του κορφιάτη υπουργού έχει πέσει.  Άρχισαν να κυνηγούν το λαθρεμπόριο στο Μαντάκι. Μια Κυριακή απόγευμα με βροχή και κρύο, ο Σπύρος με την Επιστήμη συζητούν. «Πότε θα στεφανωθούν;» «κακές δουλειές» «όχι προίκα» «ποτέ» «χαρές έχουν έξοδα-προίκα» «;»  «όχι» «ας μην πάρει, θα χαντακωθούν» «τι λέει η Ρήνη γι’ αυτή τη στεναχώρια;» «θλιμμένη, υπομονή, κλαίει, κλίνεται στο σπίτι και λέει για το στεφάνι» «γιατί όχι τώρα;» «να χαθούν τα σπίτια;» « ναι» «για να γελούν; Οι γυναίκες της οικογενείας δεν δούλεψαν ποτέ» «300 όχι περισσότερα» «η Ρήνη κλαίει» ενσωματώνεται ο διάλογος Σπύρου και Αντρέα. « έχω δουλειές» «με διώχνεις; Στέλνουν δικαστικά χαρτιά. Αν ο Αντρέας θέλεις να την παρατήσει;» «και η Ρήνη τι θα γίνει;» «αυτή θα είναι η τύχη της να γυρίσει σπίτι και να μείνει ανύπαντρη» « σπίτι της» παρομοίωση:  η Ρ στα χέρια του Α όπως ο άνεμος παρασέρνει τα φύλλα των δέντρων και φουσκώνει τα κύματα. Ενσωμάτωση πάλι του διαλόγου. « 600 τάλαρα και εντάξει;» « και την στεφανώνεται;» «μη βιάζεσαι» «θέλει χίλια! Ήρθες να παζαρέψεις δεν ντρέπεσαι!» «καλά» «300 κ δεν με νοιάζει να την πνίξει» έρχεται ο Τρίνκουλος μεθυσμένος. «δώσε τα» «1000 θέλουν» «δώσε τα» «θα διακονήσουμε» «θα δουλέψουμε»

Η. Η απάντηση της Επιστήμης πείσμωσε τον Αντρέα. «εβαλθήκανε να με κάνουνε δούλο». Συζήτηση των νέων στην κρεβατοκάμαρα. «εσύ φταις!.. η αγάπη δεν τρώγεται..θα σε διώξω..1500 η Σάββαινα» « παρ την ε΄γω θα μείνω. Μαζί και τα καλά και τα κακά! Ζήλεια σαν φίδι φαρμακωμένο εδάγκωσε την καρδιά της.» Εμφανίζεται ο Σπύρος «Τίμιες ορμηνείες δίνεις…» την φράση αυτή δεν καταλαβαίνουμε σε ποιον αποδίδεται. « τι του κανε η δύστυχη εκείνου του ανθρώπου για να την εμισεί τόσο!…Πιλάτε!..τέτοιοι είσαστε»

Θ. Βράδυ. Συλλογισμός Ρ. Επανάληψη σκέψεων. Προσπάθεια αιτιολόγησης του Α. αγνά αισθήματα αγάπης. Θα τον συγχωρούσε. Θα δούλευε. Το πρωί ζήτησε δουλειά στο εργοστάσιο που δούλευε και η μάνα της. δούλευε. Ο Α. δεν ερχόταν. Η Ρ. ήλπιζε πως η μάνα δεν θα την άφηνε να χαθεί. Επιβεβαίωση: Παρασκευή βράδυ η Επιστήμη την βρήκε. Ακολουθεί  διάλογος. Η αγάπη νίκησε. Η μάνα πάει να βρει στην χώρα τον Α.

Ι. 8 το πρωί. Περιγραφή σκηνικού. Λαογραφικό στοιχείο: περιγραφή αγοράς κ συνηθειών των πωλητών. Εμφάνιση παλαιού άρχοντα. Η παράθεση του ξενόγλωσσου διαλόγου αποδεικνύει την εξωτερική οπτική γωνία του αφηγητή, καθώς οι ήρωες του είναι αμόρφωτοι, όπως και παντογνώστες. Ο Α. δεν την παίρνει. Η Επιστήμη τον καρφώνει στο μπράτσο με ένα μαχαίρι για τα ψάρια. Μικρή η πληγή. Ο κόσμος της συμπαραστέκεται. Την παίρνουν οι αστυνομικοί και λύγισε: «σου δίνω όσα είναι στην τράπεζα, μη χάσεις το σπίτι μου, μόνο υπερασπίσου με στο δικαστήριο» επανάληψη αποφθεγματικής φράσης. Τελικά λέει πως θα την πάρει.

Κ. Ο Α. πηγαίνει στην Ρ. Η Ρ+2 αδερφάδες και ένα αγόρι έκλαιγαν. Πήγε να την φιλήσει. Εκείνη δεν άντεξε και τον αγκάλιασε. Επανάληψη γεγονότων. « την Κυριακή σταφανώνομαστε. Γιατί δεν χαίρεσαι;» μπαίνει ο πατέρας. Άκουσε και έκλαψε. Ο πατέρας είπε « σ’ εδιστύχεψε» Ποιος; Ο Α. το πήρε προσωπικά και απάντησε. Η Ρ: «και ξαναγοράζεις την αγάπη» «την αγάπη και δεν την έχω» «όχι, όχι  για λίγα χρήματα ήσουν έτοιμος να την πουλήσεις και χωρίς αυτά δεν με έπαιρνες. Πάει τώρα η αγάπη. Πέταξε το πουλί!» Η Ρ. ισχυρίζεται πως θα τα καταφέρει και μόνη της. δουλεύτρα. Δεν θα αδικήσει τα αδέρφια της. Ο πατέρας «σ’ εδιστύχεψε» τώρα για την μητέρα! Το παιδί; Η Ρ. «δεν έρχομαι… Ανάθεμα τα τάλαρα. Πάει η ευτυχία μου και εβγήκε στο δρόμο.»