Singule

Στρατής Δούκας, Ιστορία ενός αιχμαλώτου, 1929

Το δημιούργημα αυτό διορθωνόταν συνεχώς από τον συγγραφέα του.  Αποστέλλεται μια επιστολή στον Αλή Μπέη, γραμμένη στα τούρκικα που μαρτυρεί πως η υπόθεση είναι πραγματικό γεγονός. Ο  λόγος είναι λιτός, χωρίς επίθετα, μικροπερίοδος, με έμφαση στα ρήματα για να μιμηθεί το λαϊκό στοιχείο και τον αυθόρμητο λόγο. 51 χρόνια μετά την πρώτη έκδοση του έργου, όντας 85 χρονών ο Δούκας γράφει ένα ιστορικό κείμενο γι’ αυτό το έργο, τις σημειώσεις δηλαδή για το πώς προέκυψε αυτό το διήγημα. Παραθέτει το σχέδιο μορφής του ήρωα. Η αφήγηση δια στόματος ήρωα έχει το ύφος της Παλαιάς Διαθήκης. Ο ήρωας είναι τουρκόφωνος και ονομάζεται Νικόλαος Καζάκογλου. Είναι ένας αντιπολεμικός χαρακτήρας. φανερώνει πως στον πόλεμο είναι όλοι παγιδευμένοι και δεν μπορούν να κατανεμηθούν ευθύνες. Παρενθετικά ο Δούκας πεθαίνει στα 88 του χρόνια πάμπτωχος.  Εφ’ όσον δεν είναι πιστή η απόδοση του βιώματος, ως απομνημόνευμα, δεν είναι και ιστορικό έργο.

Πλαίσιο

Το μυθιστόρημα ως γραμματολογικό είδος ακμάζει κατά τη γενιά του ’30. Δεν μπορούμε να έχουμε ομοιογενείς συμπεριφορές. Άρα προκύπτουν 2 υποείδη του. Το ρεαλιστικό αστικό μυθιστόρημα με σημείο αναφοράς την Λεωφόρο Συγγρού είναι κεντρομόλο. Δηλαδή τα επεισόδια του εκτυλίσσονται γύρω από το κέντρο. Ενώ στην πέρα όχθη έχουμε το νεωτερικό μυθιστόρημα με φυγόκεντρο.

Μ. Καραγάτσης

Μ: Μίτια; Το πραγματικό του όνομα είναι Δημήτρης Ροδόπουλος.(1908-1960). Πέθανε από οξύτατο καρδιακό έμφραγμα. Είχε αρκετές συλλογές μυθιστορημάτων. Έγραψε κριτική θεάτρου. Πως συζητάμε σήμερα τον Καραγάτση; Το 1936 β΄ γραφή. Πολυγραφότατος άνθρωπος, αλλά με διαβαθμίσεις στο έργο του.

Έργα

1. 1.       Η κυρία Νίτσα, 1927(νέα εστία)
2. 2.       Συνταγματάρχης Λιάπκιν,1933
3. 3.       Η μεγάλη χίμαιρα
4. 4.       Γιούγκερμαν (τόμος Α κ Β σε συνέχειες)

Τα τελευταία τρία αποτελούν την τριλογία Κάτω από τον Φοίβο εννοώντας κάτω από το άπλετο φως. Ο Λιάπκιν είναι ρώσος. Η Μαρίνα Μπαρέ είναι γαλλίδα. Ο Γιούγκερμαν είναι γερμανός. Είναι τρείς ξένοι που προσπαθούν να εγκλιματιστούν. Και οι τρείς έχουν άδοξο τέλος. Πως εγκλιματίζονται;

1. Φανταστική Νουβέλα, 1933 (θαλασσινή λογοτεχνική παράδοση)
2. Ο κόσμος που πεθαίνει, (2^η τριλογία με κεντρικό πρόσωπο το Μίχαλο Ρούση, έναν εξωμότη που ντύνεται Τούρκος για να σώσει το κεφάλι του, εδώ δείχνει την σχέση του με την ιστορία και τον λόγο του ιστορικού.)
3. Άμρι α Μούγκου, (= στο χέρι του θεού, μετάφραση από γλώσσα Αφρικής. Εκμετάλλευση και εξημέρωση Αφρικανών. Ένας έρωτας για την ίδια γυναίκα. Ο Καραγάτσης πράγματι κάποια στιγμή βρίσκεται απεσταλμένος εκεί.)
4. Ο θάνατος και ο Θόδωρος, 1954
5. Ο κίτρινος φάκελος,1956(2 τόμοι)
6. Το 10
7. Σέργιος και Βάκχος
8. Το συναξάρι των αρματολών (συλλογή διηγημάτων)
9. Η μεγάλη λιτανεία (συλλογή διηγημάτων)
10. Το γκουτίνι ,1953 (νουβέλα: στον Θεσσαλικό κάμπο, ένας εγγλέζος τσιφλικάς, μια γαλλίδα ερωμένη, η οποία ερωτεύεται έναν καραγκούνη. Οι τελευταίοι δύο φονεύονται από τον τσιφλικά)

Η Μεγάλη Χίμαιρα

Μπορούμε να συνάγουμε από το έργο αυτό συμπεράσματα για την ποιητική του και για τον τρόπο με τον οποίο δουλεύει. Γενικά (ισχύει για όλη την τριλογία), θεωρείται πως το πορτραίτο του ξένου στην Ελλάδα αναδεικνύει την εντοπιότητα. Δηλαδή, η ετερογνωσία αναδεικνύει την αυτογνωσία; Ναι, καταγράφει πτυχές της μεσοπολεμικής αστικής κοινωνίας.

Πάθος άνομο, ανομολόγητο, καταστροφικό άνω και έξω από τις κοινωνικές συμβάσεις. Έντονη συστηματοποίηση του έργου και της σεξουαλικότητας του. Τριγωνικές σχέσεις ερωτικές με fan fatal. Σ’ αυτό το πλαίσιο πραγματοποιούνται ακόμη και ύβρεις προς τους οικογενειακούς θεσμούς. Για παράδειγμα η σχέση Μαρίνας και Μηνά. Υπάρχει ένα πλούσιο υπέδαφος θεμάτων.

Χαρακτηριστικές έννοιες είναι η Μοίρα και το Ριζικό. Κανείς δεν μπορεί να ξεφύγει από αυτές. Για τον Καραγάτση έχουν γονιδιακές καταβολές και εξαρτώνται από αρσενικές και θηλυκές ορμόνες.

Επανέρχεται η σεξουαλικότητα και ο ρόλος της ιδεολογίας ως σεξιστικός και ρατσιστικός λόγος. Συγκεκριμένα, η Μαρίνα φαίνεται να ακολουθεί τον δρόμο της μάνας της που εκδιδόταν μπροστά στα μάτια της. «Ενσταλάζει μέσα στο αίμα», μια ιδεολογική μεταφορά. Έχουμε το  sex , το βιολογικό φύλο και το gender, το κοινωνικό φύλο. Αυτά πραγματοποιούν μια ευγενή εσωτερική πάλη σε κάθε άνθρωπο.

Τι σημαίνουν οι διαφυλετικοί έρωτες;

Εισαγωγή για την Μεγάλη Χίμαιρα της Μαίρης Μικέ

Η χίμαιρα του πόθου

Λεπτομερές ψυχογράφημα. Ο γυναικείος χαρακτήρας αναλύεται συστηματικά. Η Μαρίνα είναι μια νεαρή γαλλίδα. Ερωτεύεται, παντρεύεται και ακολουθεί τον άντρα της στην Σύρο, στο πατρικό σπίτι της Επισκοπής. Ζει κάτω από τον βαρύ, αποδοκιμαστικό ίσκιο της πεθεράς της. Συνδέει την τύχη της με τα βαπόρια του άντρα της. κάθε ψυχική της αναταραχή έχει περίεργες συνέπειες πάνω στη ζωή του. Η οικονομική καταστροφή σηματοδοτεί τον φαύλο κύκλου του έρωτα και του θανάτου. Η ψυχική της φθορά είναι συνδεδεμένη με την οικονομική της καταστροφή.

Μ. Καραγάτσης

Μίτια: ίσως αποτελεί έκφραση της αγάπης του προς το Ντοστογιέφσκι και για τους αδερφούς Καραμαζόφ. Το Καραγάτσι κάτω από το οποίο καθόταν μικρός και διάβαζε ήταν κοντά στην εκκλησία της Ραψάνης. Το πραγματικό του όνομα, Δημήτρης Ροδόπουλος(1908 Αθήνα- 14 Σεπτ 1960). Το 1924 τελειώνει το γυμνάσιο και πηγαίνει στο Γκρένομπιλ για νομικές σπουδές. Το 1925 στο πανεπιστήμιο Αθηνών-νομική. Το  1927 παίρνει τον α’ έπαινο για το έργο Κυρία Νίτσα στο διαγωνισμό διηγήματοςτης Νέας Εστίας. Το 1929 το δημοσιεύει σε συλλογικό τόμο (Οι Θεότητες του Κότυλου, εκδόσεις Εστία)που περιλαμβάνει τα βραβευμένα έργα του διαγωνισμού. Έτσι εγκαινιάζεται μια μακρά συνεργασία με τη Νέα Εστία.Το 1960 συμβαίνει ο θάνατος του. Ο ίδιος είναι 52 χρονών. Μας αφήνει ανολοκλήρωτο το έργο Το 10. Η τελευταία φράση της ζωής του που πρόλαβε να γράψει: «Ας γελάσω!». Το έργο του κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Βιβλιοπωλείον της Εστίας».

Στον Καραγάτση, ο έρωτας παίζει σημαντικό ρόλο και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του δίπολου έρωτας- θάνατος. Οι ήρωες και οι ηρωίδες είναι παρασυρμένοι σε άμετρες απολαύσεις του σώματος χωρίς ικανότητα αντίστασης. Γεύονται ηδονές με άμετρο πάθος. Και στην συνέχεια βιώνουν τις καταστροφικές συνέπειες του Ριζικού και της Μοίρας, που έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο.

Στην τριλογία Εγκλιματισμός κάτω από τον Φοίβο (Συνταγματάρχης Λιάπκιν, 1933. Η μεγάλη Χίμαιρα, 1936, αναθεωρημένο 1953. Γιούγκερμαν –Τα στενά του Γιούγκερμαν, 1938-1941) το πάθος συνταυτίζεται με τον θάνατο. Οι 3 ήρωες αγωνίζονται να προσαρμοστούν κάτω από το σκληρό εκτυφλωτικό και ανελέητο φως του Φοίβου Απόλλωνα. Παντοδυναμία ερωτικού ενστίκτου υπό αμφισβήτηση. Για την ερμηνεία της παροντικής ερωτικής τους συμπεριφοράς προσφέρεται από τα κείμενα η αρωγή μιας επώδυνης μνήμης, η οποία καταλήγει σε έναν κοινό παρανομαστή. Ερωτικές σκηνές των γονιών που ξεστρατίζουν  από τη νόμιμη συζυγική κλίνη και παραδίδονται στις ποθητές αγκάλες εραστών. Αυτές γίνονται αντιληπτές από τα παιδικά βλέμματα. Παραμένουν έτσι ανεπούλωτα τραύματα, καλά κρυμμένα, αναζητώντας την κατάλληλη ευκαιρία για να σπρώξουν σε αχαλίνωτο πάθος τους ενήλικες πλέον μυθιστορηματικούς πρωταγωνιστές. Η καταστροφή έρχεται όταν καταλύονται τα σύνορα πάθους-λόγου και επιχειρείται η υπέρβαση: «έλιωσαν από επιθυμία τα κορμιά μας, φλογίστηκαν από εγωισμό οι ψυχές μας, σπάραξαν από γλύκα οι σάρκες μας κι έσπειραν τον χάρο παντού, παντού, παντού…»

Ο λόγος ισούται με το άρρεν, ενώ το πάθος με το θήλυ κατά το φαντασιακό του δυτικού πολιτισμού. Έτσι, στη Μεγάλη Χίμαιρα όλο το κείμενο διαποτίζεται  από τους ερωτικούς χυμούς της προσωπικότητας της Μαρίνας που αντιστοιχεί στην άνοδο και την πτώση της οικογένειας Ρείζη. Η αλλοεθνής και αλλόθρησκη πρωταγωνίστρια αποτελεί τη λύδια λίθο για την μοίρα της οικογένειας. Σεξιστικός ο λόγος. Υποβιβάζει τη γυναίκα στο κατώτατο στάδιο πραγματοποίησης της ανδρικής επιθυμίας. Η γυναίκα είναι ένα σκεύος ηδονής, ειδικά στη βίαιη σκηνή Μηνά- Μαρίνας. Ο αρχετυπικός συμπαντικός νόμος επιβάλλει την υποτέλεια και την κυριαρχία αρσενικού. Η δομή του κειμένου, και γενικά όλο το έργο του, βασίζεται σε αντιθετικά ζεύγη(αρσενικό ≠ θηλυκό, οικείο ≠ αλλότριο, ελληνικό ≠ ξένο, ανατολικό ≠ δυτικό, αρχαίο ≠ σύγχρονο). Αυτά τα δίπολα διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην διαμόρφωση των σχέσεων ανάμεσα στους: Μαρίνα, Γιάννης, Αδελφός Μηνάς, Φαλλική μητέρα.

Η άνοδος συνίσταται:

1. Στην ευωχία, η συνεχή επιβεβαίωση ότι η Μαρίνα αποτελεί το σκοτεινό αντικείμενο της σαγήνης και του πόθου στο άπληστο δημόσιο αρσενικό βλέμμα, αλλά και στο βλέμμα του άνδρα της Γιάννη.
2. Το ναρκισσευόμενο είδωλο στον καθρέφτη.
3. Η (πρόσκαιρη και εύπλαστη τουλάχιστον από τη πλευρά της Μητέρας) αποδοχή της αλλότριας Μαρίνας, η διακριτική απουσία του Μηνά, η απόσυρση ή η ακύρωση του μορφοειδώλου της μάνας.
4. Η λήθη του παρελθόντος και η (ψευδ)αίσθηση ότι επήλθε ο εγκλιματισμός με την ελληνική φυλή.
5. Απλόχερη προσφορά και γενναιοδωρία της περιβάλλουσας νησιώτικης φύσης προς εξερεύνηση.
6. Συναναστροφή και έκθεση στη κοινωνική ζωή του νησιού.

Η σχέση Μαρίνας – πεθεράς : από την συμβατική αποδοχή ως τη διαμετρική απόσταση μεσολαβούν καταστάσεις που οδηγούν στο ξέσπασμα της γριάς στον άλλο γιο(«να πάρεις δικό μας κορίτσι, Κασιώτισσα») αλλά και στην τελική συντριβή και συγχώρεση.

Η καταστροφή, η κάθοδος συνίσταται:

1. Έγερση του παρελθόντος και αφύπνιση του παλαιού εκείνου εφηβικού τραύματος της Μαρίνας σε σχέση με τη συμπεριφορά της μοιχαλίδας μάνας.
2. Νοσταλγία για το πνεύμα και την ατμόσφαιρα της φυλής και της χώρας της.
3. Οικονομική καταστροφή και βουβός θρήνος.
4. Απουσία νόμιμου συζύγου
5. Ανελέητες επιταγές της σάρκας που ξεσπούν χωρίς φραγμό.
6. Ορμητική είσοδος του Μηνά στην αφηγηματική σκηνή.
7. Μεγαλοπρεπή επανεμφάνιση του μητρικού μορφοειδώλου.
8. Η ζωική κτηνωδία και η παντοδύναμη θηλύτητα
9. Ο εγκλεισμός και το ιδιωτικό βλέμμα αποδοκιμασίας
10. Απουσία του καθρέφτη
11. Ακύρωση της ερωτικής λαχτάρας
12. Μαρασμός σάρκας
13. Υγρός θάνατος που επιφέρει την κάθαρση.

Το τραγικό τέλος εκ των προτέρων είναι αποφασισμένο, γιατί σε καίριες στιγμές και σε κρίσιμες αποφάσεις της πρωταγωνίστριας, προβάλλεται ως φάσμα το ανεξιχνίαστο και αλάθητο ριζικό. Υποταγμένη στη Μοίρα της, την ακολουθεί, χωρίς λογική αντίδραση, και κυρίως τους σπασμούς της σάρκας, μαγνητισμένη από το μαύρο σημάδι του Ριζικού.

Η Μοίρα αυτή προανακρούεται:

1. Στο όνομα του καραβιού του Γιάννη
2. Το αλάθητο ένστικτο της μάνας, άλλοτε ομολογημένο και άλλοτε ανομολόγητο.
3. Τα όνειρα, οι τυραννικές φαντασίωσης της Μαρίνας για την απειλητική είσοδο του Μηνά στους χώρους του υποσυνείδητου.
4. Οι προφητικοί ομηρικοί στίχοι δια στόματος ενός γέροντα στα σκαλιά της ακρόπολης.
5. Ο χορός και η μασκαράτα του μικρού κοριτσιού της γρυπόμορφης χίμαιρας
6. Ο ρόλος της Μήδειας

Η Μήδεια συνοδεύει την Μαρίνα σε όλες τις στιγμές. Στην αρχή αποτελεί το αγαπημένο ανάγνωσμα της έφηβης αρχαιοελληνίστριας Μαρίνας. Μαγεύεται από τον λόγο του κειμένου και θεωρεί πως δεν υπάρχει «διεισδυτικότερη και οριστικότερη ανάλυση ερωτικού προβλήματος». Στην συνέχεια, προεικάζει τη συμπεριφορά και την τύχη της. Ο χορός αντανακλά τις μαυροφορεμένες γυναίκες του νησιού, κόρες, συζύγους .

Έμμα Μποβαρύ- Μαρίνα Ρείζη: σχέσεις έλξης και απώθησης

Κατά την περίοδο ανόδου είναι γοητευμένη από το ελληνικό φως και τις απολλώνιες οπτασίες(«όπως αυτοί, έτσι κι εγώ στοχάζομαι πια στη δική τους γλώσσα, όχι στην δική μου. Η γλώσσα τους γίνηκε γλώσσα μου για να μιλάει μ’ αυτήν η ψυχή μου στον αόρατο σύντροφο μου που την παραστέκει. Ναι, είμαι ελληνίδα…»)Τότε το κείμενο του Φλομπέρ, προξενεί  δυσφορίες και αντιδράσεις.

Όμως με την κάθοδο η Μαρίνα επιστρέφει στην λογοτεχνία της πατρίδας της: «Σήμερα, όμως βλέπει το αριστούργημα αυτό με μάτι εντελώς διαφορετικό. Το κρίνει αλλιώτικα. Μέσα απ’ τις σελίδες του ξεχειλίζει όλο εκείνο το πλάκωμα του νορμανδικού κάμπου που έπλασε την άχαρη νιότη της. Κάθε τόσο σταματώντας το διάβασμα, άφηνε το στοχασμό της να βυθίζεται στην προέκταση των γεγονότων των λόγων, καταλαβαίνοντας τώρα το δράμα της επιπόλαιης Νορμανδής, που η δίψα του έρωτα την οδήγησε στον τάφο.

Άλλες λογοτεχνικές αναφορές

Ευριπίδης

Σοφοκλής

Πλάτωνας

Αισχύλος

Θεόκριτος

Λόγγος

Αριστοφάνης

Παπαδιαμάντης

Παλαμάς

Καβάφης

Βασιλειάδης

Παπαρηγόπουλος

Ξενόπουλος

Γρυπάρης

Μαλακάσης

Σικελιανός

Νιρβάνας

Ρομαντικοί ποιητές του 19^ου αιώνα

Αλλά ο Καραγάτσης και σε άλλα κείμενα αναφέρεται σε άλλους  συγγραφείς και χαρακτήρες που μελετούν και ανταλλάσσουν απόψεις για την λογοτεχνία και την κριτική.

Φοίβος Απόλλωνας

Συντροφεύει την Μαρίνα στη διανοητική της αναζήτηση κατά την «ανακάλυψη» της ελληνικής φύσης. Και εκεί, όμως προσφέρεται με γενναιοδωρία απαστράπτουσα, φιλόξενη και ειδυλλιακή. Ο κόσμος της φύσης παραλληλίζεται με τον κόσμο της Μαρίνας. Είναι λαμπρός, αρραγής, συμπαγής και πορεύεται σε αρμονία με τον ψυχισμό της πρωταγωνίστριας.

Όμως, όταν μεγαλώνουν οι μέρες της μοναξιάς, είναι αισθητές οι πρώτες αδιόρατες ρωγμές. Υπάρχει μια δυσφορία για την φύση. Το παρελθόν ξυπνάει. Το δεινά κλονίζουν την πεποίθηση (μέχρι τότε ακλόνητη) του εγκλιματισμού. Το φως είναι ανυπόφορο. Ο εγκλεισμός στο σπίτι καθιστά αντίπαλη τη φύση(που αποτελεί τη μεταφορά της ανολοκλήρωτης και καταδικασμένης επιθυμίας.)

«Είναι το καλοκαίρι τώρα που, ύστερα απ’ τους ανοιξιάτικους οργασμούς, μεστώνουν οι ορμές. Τα δόντια, καθώς δαγκώνουν τους καρπούς, λες και βουτούν σε χυμούς ανθρώπινου κορμιού. Οι επίμονοι ιδρώτες σκορπούν οσμές γονιμικά ερεθιστικές. Τα λεύτερα κορμιά προσφέρονται στο χάδι του ανέμου, του ήλιου, του ματιού. Προκαλούν το άγγισμα του χεριού που θα τα ταράξει. Γυρεύουν την πανίσχυρη συνουσία, που θα λυτρώσει από το γενετήσιο εφιάλτη. Είναι καλοκαίρι.»

Φύση

Παίζει οργανικό ρόλο. Απομακρύνεται από το ρόλο του εξωτερικού σκηνικού διάκοσμου. Συμπάσχει. Οι περιγραφές της, καθώς τοποθετούνται σε καίρια σημεία της αφήγησης,  βρίσκονται σε αγαστή αρμονία, λειτουργούν αντιστικτικά, ακολουθούν και προμαντεύουν τον ψυχισμό των ηρώων. Για παράδειγμα, όταν η μικρή Αννούλα Ρείζη ετοιμάζεται να παραδώσει την ψυχούλα της στο χάροντα, το ξέσπασμα της φύσης είναι ξέφρενο και ανελέητο.

Βασικά όνειρα κειμένου

Αξιοσημείωτο να αναφερθούν, αφού γίνεται λόγος για το στρατήγημα της προοικονομίας(αφηγηματικές προλήψεις). Τα προφητικά όνειρα είναι τα εξής:

1. Στην αρχή, με πρωταγωνίστρια της εικόνας, μνήμης και αφήγησης, τη Μαρίνα. Η Μαρίνα βλέπει στο κάγκελο του κρεβατιού της  μια γρυπόμορφη  Χίμαιρα, σιωπηλή σαν οιωνός να κάθεται, να την κοιτάζει, και στη συνέχεια άπιαστη να εξαφανίζεται.
2. Η Μαρίνα αφηγείται με τρόπο ασθματικό και παραληρηματικό την εικόνα ενός Μηνά ασάλευτου, με άδειο βλέμμα στη γέφυρα της Χίμαιρας να χάνεται παρέα με την μικρή κέρινη Άννα. Τα πρώτα δύο έχουν μυθολογικό υπόβαθρο.
3. Με χριστιανικές αναφορές, αφηγήτρια η γριά Ρείζενα. Στην ονειρική εικόνα δεσπόζει ο Αρχάγγελος που κρούει τις φτερούγες του πάνω από το παιδί.

Επειδή τα όνειρα στα λογοτεχνικά έργα λειτουργούν πάντα εκ των υστέρων, από τη στιγμή που η σημασία τους καθορίζεται από το τέλος της αφήγησης, οι αναγνώστες αντιλαμβάνονται τη λειτουργία τους ως ανατροπή της γραμμικότητας του χρόνου. Το μέλλον εκλαμβάνεται ως ονειρευμένο παρόν. Όμως δεν καταλύονται οι ρεαλιστικές συμβάσεις.

Δηλαδή ο ρεαλιστικός τρόπος αναπαράστασης στο έργο αποδεικνύεται :

1. Σταδιακή επίστρωση
2. Ιεραρχία αφηγηματικού πυρήνα
3. Ακολουθία και αλληλουχία γεγονότων
4. Παρουσία του ερμηνευτικού κώδικα
5. Η σύλληψη της πλοκής ως ενιαίου συνόλου
6. Η δημιουργία ζωντανών χαρακτήρων
7. Ανάπτυξη σχέσεων αιτιότητας
8. Οξυδερκής αποτύπωση των κανονικών σχέσεων
9. Η λειτουργία του τεχνάσματος του αληθοφανούς

Πολυσημία σημαίνοντος Χίμαιρας

1. Όνομα – πρό(σ)κληση  του καραβιού του Γιάννη
2. Ονειρική εικόνα της Μαρίνας
3. Μασκαράτα του μικρού κοριτσιού
4. Leit motiv στις συζητήσεις Μηνά – Μαρίνας
5. Απραγματοποίητος πόθος

Ερώτημα και επιστροφή στην αρχή

Κατά πόσο είναι εφικτή η πραγμάτωση του ερωτικού πάθους χωρίς το υποκείμενο να γνωρίσει τον θάνατο;

Κατά πόσο υπάρχει η δυνατότητα εγκλιματισμού και για τους τρεις πρωταγωνιστές τις τριλογίας;

Η απάντηση είναι αρνητική και για τα δύο ερωτήματα από την Μεγάλη Χίμαιρα. Το ερωτικό πάθος πάντα «παίζεται σε μια αρχέγονη διονυσιακή σκηνή, μια σκηνή λυσσαλέας πάλης, που μοιραία οδηγεί στο θάνατο το ερωτικό αντικείμενο του πόθου, αλλά ποτέ τον τυραννικό πόθο.» Η βίαιη σκηνή συνεύρεσης Μηνά με την Μαρίνα προδικάζει το τέλος και κρύβει σπερματικά τον σπόρο του θανάτου, μεταφορικού και κυριολεκτικού. Το μαύρο πέπλο του θανάτου έχει οδηγήσει σε ολική έκλειψη, το άλλοτε λαμπρό φως το Φοίβου Απόλλωνα, με αποτέλεσμα ο εγκλιματισμός να είναι συνθήκη αδύνατη όχι μόνο για τη Μαρίνα Ρείζη, αλλά και για τον Λιάπκιν και τον Γιούγκερμαν.

Όλα αυτά επιβεβαιώνονται από τον τρόπο και τον τόπο θανάτου των πρωταγωνιστών. Κανείς τους δεν τελειώνει τον βίο του με τρόπο που να φανερώνει μια συμφιλίωση του διδύμου ζωής και θανάτου, με τον τρόπο που τους τρέφει και τους αποδέχεται ως άλλους. Ο Λιάπκιν πεθαίνει στα νερά του ποταμού, η Μαρίνα στην Θάλασσα, ο Γιούγκερμαν στη γενέθλια γη του, μόνος, ανήμπορος σε ένα αφιλόξενο περιβάλλον. Ο νόστος σημαδεύεται από την οδύνη και πραγματοποιείται ουσιαστικά σε έναν ου-τόπο.

Η τιτλοφόρηση της τριλογίας διατυπώνεται ειρωνικά, αφού οι απολήξεις τω ν αφηγήσεων πείθουν για το αντίθετο. Έτσι το ερώτημα της Μαρίνας, στην αρχή, μένει βασανιστικά μετέωρο: « Η Μήδεια είναι ο φυσιολογικός άνθρωπος, που το ερωτικό πάθος του συσκοτίζει το λογικό, όπως τον κάθε φυσιολογικό άνθρωπο. Κατ’ αντιδιαστολήν συμπέρασμα είναι πως ο άνθρωπος που δεν μπορεί να νοιώσει ένα τέτοιο πάθος δεν είναι φυσιολογικός». Η άμετρη απόλαυση είναι φυσιολογική και καταδικασμένη. Ο έλεγχος και η ευταξία των συναισθημάτων  είναι μη φυσιολογικά. Δεν λειτουργούν με μέτρο.

Η σπουδή το Καραγάτση στη Μεγάλη Χίμαιρα για τα όρια και τα μέτρα της επιθυμίας, που μπορεί να διασχίσει τα σύνορα της φυλής, του έθνους, και της θρησκείας είναι συγχρόνως και η κατάθεση ενός δυναμικού προβληματισμού για την κοινωνική δεξίωση και συνεπώς για τις δυνατότητες αποδοχής ή απόρριψης του φυσικού / αφύσικου. Έτσι η μεγάλη χίμαιρα σημαίνει και την έγερση  του μεγάλου πόθου, αλλά και την απειλητική εφόρμηση της μεγάλης καταδίκης.