Singule

 της Βάλιας Θεοδωρίδου

Τα βαλκάνια (από την τουρκική λέξη Balkan ,όρος)είναι η περιοχή της νοτιοανατολικής Ευρώπης , η οποία από το μακρινό παρελθόν λειτούργησε και λειτουργεί ως  σταυροδρόμι πολιτισμών ,ανάμεσα στην Ευρωπαϊκή και την Ασιατική ήπειρο .Η διακριτή ταυτότητα και ο τεμαχισμός της βαλκανικής χερσονήσου θεωρείται σύμφωνα με αρκετούς ιστορικούς απότοκο της ορεινής γεωγραφίας της , της συγκέντρωσης πολλών εθνοτήτων σε ένα γεωγραφικά περιορισμένο χώρο και της εξαιρετικά βίαιης ιστορίας της ,που είναι γεμάτη πολέμους ,επιδρομές ,εξεγέρσεις .Η ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων σήμερα καλύπτει 550000τετραγωνικα χιλιόμετρα και ο πληθυσμός της αγγίζει τα 53 εκατομμύρια .Το όνομα της περιοχής αντλείται από τα βαλκανικά όρη ή οροσειρά του Αίμου  που διατρέχουν την περιοχή από το κέντρο της Βουλγαρίας έως την ανατολικά Σερβία .

Ο πολιτικός χάρτης των Βαλκανίων διαμορφώθηκες σταδιακά κατά το μακρόχρονο δέκατο ένατο αιώνα ,που διήρκεσε από την Γαλλική επανάσταση ως την τελική κατάρρευση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας  1923.Τα ανεξάρτητα κράτη που σχηματίστηκαν με βάση την αρχή των εθνοτήτων αντικατέστησαν την ηλικίας πεντακοσίων ετών αυτοκρατορία του αυτόκλητου διαδόχου των Ρωμαίων και «δούλου του θεού και σουλτάνου αυτού του κόσμου «,του Οθωμανού Πατισαχ .Ο θρίαμβος του εθνικισμού οφειλόταν εν μέρει στις προσπάθειες των ίδιων των βαλκανικών λαών ,οι οποίοι είχαν συμβάλει στον κλονισμό της οθωμανικής εξουσίας με τους ξεσηκωμούς και την αντίσταση τους .Αλλά οι προσπάθειες αυτές στάθηκαν άκαρπες ,ώσπου οι Μεγάλες Δυνάμεις παρενέβησαν στο πλευρό τους .Ο Α Παγκόσμιος πόλεμος υπήρξε  αποκορύφωμα αυτής της διαπλοκής των απελευθερωτικών αγώνων των Βαλκανίων με το σύστημα των Ευρωπαϊκών δυνάμεων.

Ωστόσο οι Ευρωπαϊκές δυνάμεις συγκεκριμένα η Ρωσία και η
Αυστρία κάθε άλλο παρά υποστήριζαν τα βαλκανικά κινήματα ανεξαρτησίας ,αυτό που ήθελαν ήταν να αντικαταστήσουν τη μουσουλμανική αυτοκρατορική αρχή με
μία χριστιανική .Όμως η Γαλλική επανάσταση άλλαξε πολλά από τα δεδομένα
στα οποία υπολόγιζαν .Η Γαλλία και η Βρετανία από την άλλη ταλαντεύονταν
ανάμεσα στην υποστήριξη των καταπιεσμένων χριστιανών  απέναντι στο μουσουλμανικό δεσποτισμό και στην προστασία των Οθωμανών απέναντι στη Ρωσία . Έτσι οι προσδοκίες των βαλκάνιων για αυτοκυβέρνηση συνθλίβονταν ανάμεσα στα ανταγωνιστικά και συγκρουόμενα συμφέροντα των Μεγάλων Δυνάμεων. Η διεθνής διαχείριση αυτής της ανεξέλεγκτης  διαδικασίας της παρακμής
των Οθωμανών και του ξεσηκωμού των εθνών έγινε γνωστή ως Ανατολικό ζήτημα .

Πάρα  τον ξεπεσμό της Αυτοκρατορίας ,οι χριστιανοί των Βαλκανίων ήταν πολύ αδύναμοι ώστε να κερδίσουν την ελευθερία τους χωρίς ξένη υποστήριξη .Δεν είχαν οργάνωση ,ηγεσία, ικανότητες ή και θέληση να υπερισχύσουν έναντι ενός κράτους που παρέμεινε μια από τις μεγαλύτερες δυνάμεις του κόσμου.

Το 1806  οι Σέρβοι κνέζοι απηύθυναν έκκληση  στους Ρώσους να τους βοηθήσουν μετατρέποντας την τοπική ανταρσία σε απελευθερωτικό αγώνα .Η
εξέγερση αυτή είχε άδοξο τέλος ,κυρίως εξαιτίας της πάλης μεταξύ των Μεγάλων
Δυνάμεων στην Ευρώπη. Στη δεύτερη απόπειρα τους οι Σέρβοι εκμεταλλευόμενοι την
ήττα του Ναπολέοντα στο Βατερλό προσείλκυσαν το ενδιαφέρον των Ρώσων  ,οι οποίοι πίεσαν τους Τούρκους να κάνουν παραχωρήσεις στους Σέρβους. Ο Μίλος έγινε de facto κυβερνήτης και δήλωσε νομιμοφροσύνη προς το σουλτάνο. Όταν
ξέσπασε η Ελληνική επανάσταση για να αποδείξει την νομιμοφροσύνη του προς τη
Πύλη έμεινε αμέτοχος .Ωστόσο το 1828-29 μετά τον ρωσοτουρκικό πόλεμο
αναγνωρίστηκε κληρονομικός ηγεμόνας της Σερβίας και κέρδισε πλήρη εσωτερική
αυτονομία . Έως  το 1878 οπότε και απέκτησε επίσημα την ανεξαρτησία της με το συνέδριο του Βερολίνου ,η Σερβία μπορούσε να θεωρείται ως αυτόνομη χριστιανική ηγεμονία εντός της Τουρκικής αυτοκρατορίας .

Από την άλλη ο πανούργος Αλή-πασάς ,ανελέητος  Αλβανός η
εξουσία του οποίου εκτεινόταν από τη βάση του στα Γιάννενα μέχρι τον ποταμό
Βαρδάρη και Κορινθιακό κόλπο νότια  χρησιμοποίησε τους Έλληνες για την επίτευξη των στόχων του εναντίον της Πύλης .Γνωρίζοντας ότι ετοιμαζόταν ένα απελευθερωτικό κίνημα από κύκλους επαναστατών Ελλήνων στην Οδησσό και Βιέννη .Το 1820 η Πύλη οργάνωσε εκστρατεία για να συντρίψει τον Αλή ,έτσι ξέσπασαν όχι μία αλλά δύο ελληνικές εξεγέρσεις.
Η πρώτη εκδηλώθηκε στις παραδουνάβιες  κτήσεις με ηγέτη τον Υψηλάντη. Η εξέγερση ήταν αποτυχημένη λόγω της κατάρρευσης της επιρροής των Φαναριωτών βόρεια του Δούναβη .Ένα μήνα αργότερα σημειώθηκε δεύτερη ελληνική εξέγερση στην Πελοπόννησο .Η επιτυχία των Πελοποννησίων συνδυασμένη με την αποτυχία του Υψηλάντη ,σήμαινε ότι το ελληνικό κράτος που τελικά ιδρύθηκε δεν ήταν ένα νέο Βυζάντιο απλωμένο σε Μ. Ασία και Ευρώπη αλλά ένα μικρό και ταπεινό βασίλειο με πρωτεύουσα την Αθήνα .Στα τέλη του 1821  οι ηγέτες της ελληνικής επανάστασης συνήλθαν σε συνέλευση ,εξήγγειλαν σύνταγμα και έκαναν έκκληση στην Ευρώπη για βοήθεια Οι Έλληνες όπως και οι Σέρβοι συγκρούστηκαν μεταξύ τους και αχρήστεψαν τις πρώτες επιτυχίες .Το 1825 τουρκοαιγυπτιακή δύναμη εισέβαλε στην Πελοπόννησο. Οι Δυνάμεις έστειλαν βοήθεια στην Πελοπόννησο όπου ο στόλος τους κατάστρεψε τον τουρκικό στη ναυμαχία του Ναβαρίνου ενώ ο αιγυπτιακός στρατός αποσύρθηκε. Έτσι χάρη στην εξωτερική επέμβαση το 1830 συστάθηκε το ανεξάρτητο ελληνικό κράτος.

Στην περίπτωση της  εμφάνισης  του βαλκανικού έθνους κράτους
,τα μεγαλόπνοα ερμηνευτικά τους σχήματα αποδίδουν την επιτυχία του χριστιανικού
εθνικισμού  στους ανερχόμενους τότε εμπόρους της διασποράς και στην επίδραση της δυτικής ιδεολογίας .Σημαντικό ρόλο έπαιξε η στρατιωτική και διοικητική αδυναμία των Οθωμανών και η αλλαγή στο διεθνές συσχετισμό δυνάμεων.

Στις παραδουνάβιες ηγεμονίες της Μολδαβίας και της Βλαχίας (μελλοντική Ρουμανία) ζούσε πάμφτωχη ρουμανόφωνη αγροτιά υπό την εξουσία των Βογιάρων  γαιοκτημόνων και υπό τη διακυβέρνηση Ελλήνων ηγεμόνων ,οι οποίοι όφειλαν πίστη στο σουλτάνο. Οι παραδουνάβιες ηγεμονίες ήταν αυτόνομη επαρχία που βρισκόταν ανάμεσα στην πλήρη ενσωμάτωση  στην Αυτοκρατορία και στην ανεξαρτησία .Το
1829 η Ρωσία επέβαλε στρατιωτική διακυβέρνηση στις ηγεμονίες ..Μετά τον  Κριμαϊκό πόλεμο  η Γαλλία προκειμένου να περιορίσει την ρωσική διείσδυση προς Κων/ πολη ενεθάρρυνε την ιδέα της ένωσης των δυο ηγεμονιών .Η επίσημη αναγνώριση της Ρουμανίας έγινε το 1878.