Singule

Διαβάζοντας την συνέντευξη της βραβευμένης με το βραβείο Μελίνα Μερκούρη ηθοποιού, Γιούλικας Σκαφιδά,στο περιοδικό Elle, προκύπτουν κάποιες ενστάσεις που βάζουν σε σκέψεις και για τους λόγους για τους οποίους παρέλαβε φέτος το βραβείο, αλλά και για το παρωχημένο των απόψεων που προβάλλονται από την ηθοποιό – πρότυπο. Σημειωτέον, υπάρχει και λήμμα στην Βικιπαίδεια για την μεγαλειότητα της (η καυστικότητα στην διατύπωση συμβαίνει χωρίς να επιδιώκεται η όποια προσβολή του ήθους της και η ποιότητα της καλλιτεχνικής φύσης της, αλλά θα περίμενε κανείς πρώτον σε ένα πλέον αποδεκτό εγκυκλοπαιδικό μέσο ακόμη και από την πανεπιστημιακή κοινότητα, να υπάρχει μια αξιολόγηση στα λήμματα που ο καθένας ό,τι δηλώνει, είναι – δεύτερον, ακόμη και με την αποδοχή του λήμματος ως αποδεδειγμένης αξίας,  να προκύπτει και η ανάλογη δημόσια στάση ως γυναίκα – πρότυπο με πιο ενήμερες απόψεις, άλλωστε αν θυμηθούμε ακόμη και με you tub-ική αναζήτηση την γυναίκα – πρότυπο Μελίνα Μερκούρη θα διαπιστώσουμε την ευρύτητα καλλιέργειας).

Σε πρόχειρη διαδυκτιακή αναζήτηση, δεν διαπιστώθηκαν πουθενά οι λόγοι παράδοσης του βραβείου. Δεν τίθεται θέμα αμφισβήτησης της απονομής, αλλά η συνέντευξη αυτή στο περιοδικό Elle Απριλίου, αφήνει περιθώρια και δίνει αφορμή, να ασκήσουμε κριτική στις διαδικασίες απονομής των πλείστων βραβείων που δίνονται κάθε χρονιά σε κάθε τομέα. Το πρώτο και σημαντικό, που αξίζει να σημειώθει, είναι ότι η συμμετοχή της Γιούλικα Σκαφιδά στην θεατρική παράσταση «Μεφίστο» έχει -ίσως,- κάποια θεματολογική, έστω, ταύτιση με την εκ των υστέρων βράβευση με το βραβείο Μελίνας Μερκούρη. Ο αγνοών την υπόθεση του έργου που συμμετέχει η ηθοποιός, μπορεί να οδηγηθεί σε μερικά συμπεράσματα, αφού διαβάσει λίγα λόγια για τον χαρακτήρα που υποδύεται η Γιούλικα Σκαφιδά, έτσι όπως μας ενημερώνει η ίδια για τον ρόλο της: «Παίζω μια Εβραία ηθοποιό ενός θιάσου στην Γερμανία, λίγο πριν την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία. Στην αρχή είναι ουδέτερη, αλλά στη συνέχεια βλέπει πως πρέπει να αναλάβει η δράση και αγωνιστεί για την ίδια τη ζωή της». Λοιπόν, αβίαστα προκύπτει η θεματολογική συσχέτιση του ρόλου με την ζωή της Μελίνας Μερκούρη. Προφανώς, δεν θα ήταν τυχαία η βράβευση. Κάποια σύγκλιση με την συγκεκριμένη ενσάρκωση θα υπάρχει. Και εδώ, σε αυτό το σημείο προκύπτει η κριτική της κριτικής, εκτός του ότι δεν έχουμε πουθενά την ενημέρωση για τους λόγους βράβευσης ή έστω την αξιολόγηση που οδήγησε στην βράβευση, πως μπορεί μια εικαστική επιλογή του σκηνοθέτη για τον συγκεκριμένο ρόλο να δίνει πάτημα για βράβευση και όχι η πορεία μιας ολόκληρης χρονιάς με ενεργό δράση όχι μόνο σε επαγγελματικό επίπεδο, αλλά εν γένει σε επίπεδο δημόσιου πρότυπου λόγου; Φυσικά, όλο αυτό θα ήθελε τεράστια συζήτηση.

Επίσης, πρέπει να είμαστε προσεκτικοί στην εκφορά αξιολογικών κρίσεων για την ελληνική κοινωνία που τείνουν σε γενικεύσεις. Δεν θα ήταν σε καμία περίπτωση αποδεκτή, και ιστορικά και κοινωνικά και ανθρωπολογικά, η δήλωση «Το κοινωνικό της υπόβαθρο (της Γεμανίας, χοντρικά κατά την περίοδο του ναζισμού) δεν διαφέρει και πολύ από αυτό της Ελλάδας του σήμερα». Σίγουρα, δεν είναι αυτό που μπορεί να κάνει επίκαιρο το έργο «Μεφίστο», εξού και η δήλωση. Αλλά και είναι απαράδεκτο να κρίνουμε τους Έλληνες που έχουν βιώσει τα δισμύρια από τις κακές πολιτικές με ένα λαό που ανέκαθεν ήταν σε κατάσταση οικονομικής ευφορίας με αρέσκεια στις τάσεις επεκτατισμού. Και τι τελικά, εννοούμε όταν μιλούμε για κοινωνικό υπόβαθρο, γιατί πραγματικά το κοινωνικό υπόβαθρο των Ελλήνων αυτής της δεκαετίας,της δικιάς μας απέχει κατά πολύ από άποψη ποιότητας και πολιτισμικής αποτύπωσης σε σχέση με το γερμανικό γίγνεσθαι της μαζοποιημένης κουλτούρας των ετών 1932 – 1955 (και όποιος θέλει να ανασυνθέσει  και να κατανοήσει το γιατί επιλέγεται αυτό το διάστημα για την ναζιστική Γερμανία, ας googl- άρει την ιστορία της και τις πολιτικές των κυβερνήσεών της). Ο έλληνας τουλάχιστον παραμένει άτομο – χρησιμοποιώντας την έννοια και με το θετικό της πρόσημο και με το αρνητικό της,- άτομο που ελίσσεται και εξελίσσεται. Δεν έχει βραχύβια μνήμη, όπως δηλώνει η βραβευμένη ηθοποιός, ίσα – ίσα που για την ιστορία όλοι την ξέρουν, ακόμη και αν κάποιοι ήταν κακοί μαθητές.

Επίσης, η κομματικές δηλώσεις θέλουν προσοχή. Και μια διευκρίνηση, άλλο η πολιτικοποιήση και άλλο η κομματικοποιήση. Όταν κάνεις δήλωση για συγκεκριμένο κόμμα απαντώντας ακόμα και σε ερώτημα του/ της δημοσιογράφου για το συγκεκριμένο κόμμα, αυτό είναι κομματικοποίηση. Όταν όμως εκφέρεις δημόσιο λόγο για τον τροπο οργάνωσης της κοινωνίας και τους θεσμούς της, την πορεία της στον σύγχρονο κόσμο είναι πολιτικοποιήση. Ο ηθοποιός οφείλει να είναι πολιτικοποιημένος γιατί ποιεί ήθη, διαπλάθει χαρακτήρες και διαμορφώνει με την δημόσια προβολή του γενιές. Και αυτό δυστυχώς, απαιτεί καλλιέργεια. Έτσι, δύνασαι να μιλήσεις για την κοινωνία, ειδικά όταν το θέατρο και η συμμετοχή στις παραστάσεις προϋποθέτει την κατανόηση της κοινωνίας και του ανθρώπου ως συνιστώσας της κοινωνίας.

Δεν γίνεται, όμως, να εκφράζει κανείς πολιτικό λόγο χωρίς να είναι πολιτικοποιημένος. Δυστυχώς, καταντάει σε αντίθετη περίπτωση τραγελαφικό. Νομίζω, ότι απαιτείται μια τέτοια καλλιέργεια. Άλλωστε, η Μελίνα Μερκούρη μας έδωσε τα φώτα της. Ανεξαρτήτως κομματικής ένταξης, είχε επίγνωση των απαιτήσεων της εποχής και ο λόγος της δεν έμμενε σε αυτά που «ήθελε» το κόμμα. Ήταν πολύ καλός γνώστης της πολιτικής ιστορίας, της υπόστασης των πολιτικών χρωματισμών, αλλά και των νέων συνθηκών στην πολιτική σκηνή, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και παγκοσμίως – άλλωστε ο πιο μεγάλος υποστηρικτής της, ήταν ο Κένεντι, ο εθνάρχης της πιο μεγάλης καπιταλιστικής δύναμης της εποχής της σε αντίθεση με τις αριστερές καταβολές της. Εκτός των άλλων, η Μελίνα Μερκούρη όταν διαχειριζόταν πολιτικό λόγο, ήξερε πολύ καλά τους ρυθμούς της ελληνικής κοινωνίας. Ήταν μια εξαίρετη ηθοποιός που ενσάρκωνσε το ίδιο της το πολτικό όραμα, αυτό του πνευματικού ανθρώπου που θα ηγηθεί σημαντικών υποθέσεων της πολιτικής, αλλά και θα αποτελέσει πρότυπο για τους Έλληνες και τις Ελληνίδες.

Ελπίδα, οι άνθρωποι – πρότυπα να διαβάσουν και κανένα βιβλίο, όσο ακόμη δεν καταργείται ο νόμος για την τιμή «διακίνησης» του βιβλίου.

Μεφιστοφελικά απαντώντας πάντοτε στο σήμερα!

P.S.: Σκέφτομαι να μην απαντήσω για το μεγάλο μειονέκτημα των Ελλήνων ηθοποιών όσον αφορά το Hollywood, αυτό της προφοράς τους. Πάντως, οι υπόλοιποι να μην ανησυχούν για την ευλογία της καθαρής μεσογειακής μας άρθρωσης, που δεν επιτρέπε ιτο στραμπούληγμα της γλώσσας και καθιστά εφικτή την προσαρμογή -με προσπάθεια,βέβαια,- της προφοράς σχεδόν σε όλες τις γλώσσες του βόρειου και νότιου ημισφαιρίου.