Singule

της Πολίτου Μαρούλας, Φιλολόγου Α.Π.Θ.

Eroica, ΕΣΤΙΑ- ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ, επιμέλεια Peter Mackridge

Η πρώτη έκδοση του είναι το 1918. Χαρακτηρίζεται κατ’ εξοχήν μυθιστόρημα εφηβείας της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Είναι το τρίτο κατά σειρά έργο του Κοσμά Πολίτη και το πιο πετυχημένο από καλλιτεχνική άποψη. Αποτέλεσε αγαπητό ανάγνωσμα της γενιάς που ενηλικιώθηκε κατά το 1940-1950, γιατί βασίζεται  πρώτον στην ρομαντική και νοσταλγική ανάπλαση της ξένοιαστης νιότης, και έπειτα γιατί προβάλλεται μια ιδεαλιστική αντίληψη της φιλίας, του έρωτα και του ηρωισμού. Η ειρωνική διάθεση του Κοσμά Πολίτη τείνει να υποσκάπτει τον ιδεαλισμό του βιβλίου και να τονίζει πως η ιστορία που έπλασε ανήκει στο χώρο της φαντασίας και όχι της πραγματικότητας. Άρα, η πραγματικότητα ποτέ δεν είναι ξένοιαστη, παρά μόνο για όσους εύκολα βαυκαλίζονται με φαντασιοπληξίες και ανυπόστατα ιδανικά.

Ο Κοσμάς Πολίτης και η εποχή του ως τα 1937

Η ζωή και το έργο του

Γεννήθηκε στα 1888 στις 26 Απριλίου στην Αθήνα. Το πραγματικό του όνομα είναι Κοσμάς Ταβελούδης. Το 1890 η οικογένεια πλήττεται από μια οικονομική καταστροφή και φεύγουν για την Σμύρνη. Το  1900 πεθαίνει η μητέρα του. Το 1904-05 φοιτεί στο Αμερικάνικο κολέγιο Σμύρνης. Μέχρι τα 1921 εργάζεται σε διάφορες τράπεζες ως τραπεζικός υπάλληλος. Παράλληλα δημιουργεί οικογένεια. Το 1922 φεύγει στο Παρίσι και στη συνέχεια στο Λονδίνο. Το 1924 επιστρέφει στην Αθήνα. Το 1930 εκδίδεται το Λεμονόδασος πρώτη φορά. Μεταξύ του ’33 και ’34 εκδίδει την Εκάτη. Αμέσως μετοικεί στην Πάτρα, όπου έχει θέση διευθυντή τραπέζης. Βρίσκεται σε διάσταση με την γυναίκα του. Το 1935 εκδίδει την Ελεονόρα και έπειτα από 2 χρόνια την Eroica (1937). Στα 1942 πεθαίνει η κόρη του. Φεύγει από την τράπεζα. Πουλάει το σπίτι του στο Ψυχικό σε μαυραγορίτη, στον οποίο δίνει και ενοίκιο μαζί με την ανύπαντρη αδερφή του. Γίνεται μέλος του ΚΚΕ στα 1945. Τότε δημεύεται και το σπίτι του. Ζει με την μεταφραστική του δραστηριότητα. Στα 1952 θέτει υποψηφιότητα βουλευτή της ΕΔΑ στην περιφέρεια Πατρών, αλλά δεν εκλέγεται. Στα 1960 η Eroica γίνεται ταινία από τον Κακογιάννη. Το 1966 πεθαίνει η αδερφή του. Τον επόμενο χρόνο πεθαίνει και η γυναίκα του. Τότε συλλαμβάνεται και από την ασφάλεια ως αριστερός. Ανακρίνεται για ώρες ώσπου αφήνεται ελεύθερος να θάψει τη γυναίκα του.  Το 1973 μπαίνει στον Ευαγγελισμό με αναπνευστική και καρδιακή ανεπάρκεια. Το 1974 εισάγεται στις 16 Ιανουαρίου. Στις 23 Φεβρουαρίου πεθαίνει.

Συμβολικές και ειρωνικές δομές στην Eroica

Είναι μια ιστορία εφήβων που αντιμετωπίζουν για πρώτη φορά των έρωτα και τον θάνατο. Τα βασικά γεγονότα είναι τα εξής: ο θάνατος ενός εφήβου(Αντρέα), η γνωριμία ενός εφήβου, του Αλέκου με  μια κοπέλα(Μόνικα), ο θάνατος του Αλέκου μετά την ερωτική του ένωση μαζί της. Αλλά υπάρχει μια δευτερεύουσα πλοκή από πίσω. Υπάρχει ο αρχηγός (Λοΐζος), τον οποίο η Μόνικα ερωτεύεται. Αυτός μετά τον θάνατο της μητέρας του φεύγει για να ακολουθήσει αλλού τη μοίρα του.

Η ιστορία του μυθιστορήματος βασίζεται στην αφαίρεση. Δεν υπάρχει καθ’ αυτή. Εξιστορείται διαμέσου ενός ή περισσοτέρων μεσολαβητών. Ένα ή περισσότερα πρόσωπα αντιλαμβάνονται την ιστορία. Ένας την αφηγείται. Η αφήγηση είναι η ιστορία όπως πραγματώνεται στο κείμενο, επεξεργασμένη από τους μεσολαβητές. Άρα δύο οι επεξεργασίες, μία των προσώπων που την αντιλαμβάνονται και την ζουν και η άλλη του αφηγητή. Ο αναγνώστης αφαιρώντας τις, αποκαθιστά την ιστορία του μυθιστορήματος.

Ο αφηγητής είναι ένας, ο Παρασκευάς (πρωτοπρόσωπη αφήγηση ). Η διαφορά μεταξύ της ιστορίας και την εποχή της αφήγησης είναι είκοσι κάτι χρόνια. Ο Παρασκευάς είναι ένας ήρωας ως έφηβος, από την οπτική του παιδιού που τα ζει από κοντά. Από την άλλη είναι ο αφηγητής- μεσήλικας από την οπτική γωνία του ώριμου άντρα που τα έζησε μεν αλλά απέκτησε μεγαλύτερη εμπειρία. Η ιστορία εξωραΐζεται από τον Παρασκευά ήρωα, καθώς τείνει να εξιδανικεύει τα πρόσωπα που αγαπάει. Αλλά την ειρωνεύεται με ορισμένες νύξεις. Σε αντίθεση είναι ο Παρασκευάς – αφηγητής που παρά τη νοσταλγία για τα παιδικά του χρόνια, έχει γίνει περισσότερο κυνικός και συχνά ειρωνεύεται τα πρόσωπα. Έτσι υπάρχει μια διπλή οπτική γωνία που φέρει την πολλαπλότητα των σημασιών στο κείμενο.

Οι κεντρικοί άξονες είναι ο έρωτας, ο θάνατος και ο ηρωισμός.  Αλλά το περιεχόμενο έχει πολλαπλά μηνύματα. Το λογοτεχνικό κείμενο είναι ένα είδος υφάσματος. Ο συγγραφέας πλέκει και υφαίνει σ’ ένα σύνολο πολλά νήματα, πρόσωπα, επεισόδια, σύμβολα, τα οποία ο κριτικός μπορεί να ξεμπλέξει ή να ξευφάνει, χωρίς όμως να χαλάσει το ύφασμα(αφού το κείμενο παραμένει άθικτο για τον αναγνώστη.) Ο R. Barthes λέει «όσοι αγαπούν τις ωραίες ιστορίες μπορούν να αρχίσουν από το τέλος και να διαβάσουν πρώτα το κείμενο. Συμβουλεύω αυτούς που δεν διάβασαν το έργο να μην διαβάσουν πρώτα την εισαγωγή μου.» Καλύτερα, ο κριτικός ξεμπερδεύοντας την πολύπλοκη υφή του κειμένου και εκθέτοντας στα μάτια του αναγνώστη τον τρόπο με τον οποίο υφαίνεται, τον βοηθάει να δεχτεί με πληρέστερο τρόπο τα μηνύματα του κειμένου. Άρα , ο σκοπός της λογοτεχνικής κριτικής είναι η αξιολόγηση και το φανέρωμα με αναλυτικό τρόπο το πώς κατασκευάζεται το κείμενο.

Εδώ η ιστορία είναι ασήμαντη, αλλά η αφήγηση το παν. Η πυκνότητα της γραφής οφείλεται στον περίπλοκο χαρακτήρα της δομής και του ύφους. Υπάρχει μια αφέλεια και ρομαντική συναισθηματολογία. Τα θέματα που ξετυλίγονται είναι ο ηρωισμός, η ενηλικίωση, ο έρωτας, ο θάνατος και το  ιδανικό, όλα αυτά με τα προηγούμενα προκύπτουν από μια επιφανειακή ανάγνωση.

Οι συμβολικές δομές και αντιθέσεις

Η κύρια αντίθεση είναι το οικείο με το αλλότριο. Όλες οι επιμέρους αντιθέσεις υπάγονται σ’ αυτήν. Όσον αφορά τα πρόσωπα, ο κόσμος των παιδιών είναι σε αντίθεση με τον κόσμο των μεγάλων. Ο αφηγητής είναι ένα από τα παιδιά. Άρα βλέπουμε την ιστορία από την οπτική γωνία των παιδιών. Οι μεγάλοι βρίσκονται μακριά από το κέντρο της σκηνής. Οι έφηβοι είναι γενναία παλληκάρια, ελεύθερα και απονήρευτα. Αντίθετα, οι μεγάλοι δειλοί ηλικιωμένοι, άνανδροι κομφορμιστές(ένοχοι για το θάνατο του Αντρέα).Η φυγή του Λοΐζου προκαλεί τη διαύγεια του θρύλου. Σε αντίθεση με το «ανασκαλεύοντας τον βούρκο» των μεγάλων. Οι μεγάλοι ζουν σε μια μικρόψυχη πραγματικότητα. Ενώ η παιδική ηλικία  είναι μια ιδανική και ονειρική κατάσταση, γνώριμη για τον Παρασκευά- ήρωα, εξωπραγματική για τον αφηγητή.

Σε σχέση με το γεωγραφικό πλαίσιο, η πόλη αντιτίθεται προς τη Δευκαλέα, που είναι ένας άλλος κόσμος, «η καινούρια όχθη» οπού ο μαγεμένος πευκώνας προσφέρεται με τις «μαγγανείες»  του για κάθε λογής τρέλα. Ο Λοΐζος ανταμώνεται με τη θεατρίνα. Ο Αλέκος βλέπει το όνειρο με τον θείο Ανδρόνικο. Η Δευκαλέα θυμίζει στα παιδιά την Τροία. Άρα η εκδρομή αποκτά ηρωικές προεκτάσεις.

Τα παιδιά χωρίζονται σε Έλληνες και Φράγκους. Οι πρώτοι περηφανεύονται για την θρησκεία, τους ένδοξους προγόνους, τους Έλληνες παλληκάρια και τους φωτισμένους καθηγητές(φαινομενικά τουλάχιστον). Ενώ οι Φράγκοι είναι πολύ καθώς πρέπει. Έχουν δασκάλους Φρέρηδες. Είναι καθολικοί και θρησκόληπτοι ανησυχώντας για ανύπαρκτες αμαρτίες(Γκαετάνο, Μόνικα, Τερέζα). Παρενθετικά, η γυναίκα του Πολίτη ήταν καθολική και ευσεβής. Η θεία Φίλις δείχνει τη δυσπιστία της  προς τους καθολικούς. Επίσης, ο Πιερ, ένα ελληνόπουλο, πηγαίνει σε γαλλικό σχολείο. Αυτό θεωρείται προδοσία και ανανδρία. Ο πατέρας του είναι γιατρός και γι΄ αυτό αποτελεί στόχο της εχθρότητας των παιδιών που εκδηλώνεται με πράξεις αγριότητας. Ο Λοΐζος φοιτά σε αμερικάνικο σχολείο(όπως και ο Πολίτης). Εκεί τα παιδιά επιδίδονται στον αθλητισμό και καλλιεργείται η ιδέα του τίμιου παιχνιδιού. Ενώ ξεχωρίζει, έχει τα απαραίτητα προσόντα του αρχηγού. Ο Βενιαμίν είναι εβραίος. Είναι διαφορετικός για τις μουσικές του ικανότητες και για τις κάπως εξωτικές ιστορίες που διηγείται, αλλά όχι εχθρός. Άρα το οικείο είναι το ιδανικό, το αλλότριο το πραγματικό.

Επίσης υπάρχει διαφορά μεταξύ αγοριών και κοριτσιών, όπως και αγοριών με τις κυρίες. Ο Αλέκος και ο Λοΐζος  γνωρίζουν τη Μόνικα, όταν τραυματίζεται θανάσιμα ο Αντρέας. Έτσι, η Μόνικα θα γίνει κυριολεκτικά «μοιραία γυναίκα» στο τέλος του βιβλίου. Σ΄αυτή την περίπτωση τα αγόρια είναι το οικείο και το πραγματικό, ενώ οι γυναίκες το αλλότριο και το ονειρικό.

Σε επίπεδο πόλης, έχουμε την πάνω πόλη και την κάτω πόλη. Στην πάνω πόλη οι δρόμοι είναι ερημικοί, υπάρχουν δέντρα και πολλοί μαντρότοιχοι. Εκεί τα παιδιά είναι ανενόχλητα να κάνουν τις ζαβολιές τους. Ο δρόμος είναι το βασίλειο τους, χώρος ελευθερίας. Οι μαντρότοιχοι χωρίζουν το δρόμο από τα περιβόλια των σπιτιών, σε ένα από τα οποία μένει και η Μόνικα. Το περιβόλι της Μόνικας χωρίζεται στο οικείο του μέρος και στο αλλότριο.  Το οικείο μέρος είναι  ο χώρος γεμάτος λουλούδια και  οργιαστική βλάστηση. Εκεί ο Αλέκος και ο Λοΐζος γνωρίζουν τη Μόνικα. Το αλλότριο μέρος είναι το κρυφό περιβόλι, αποτελεί αριστούργημα ανθρώπινης τέχνης, η πραγμάτωση ενός οράματος, ο κόσμος όπως θα έπρεπε να είναι. Άρα ο μαντρότοιχος αποτελεί μεταίχμιο ανάμεσα στο γνωστό και στο άγνωστο. Και είναι μεταίχμιο, στο τέλος, για τον Αλέκο ανάμεσα στη ζωή και το θάνατο.  Στην Κάτω πόλη αντίθετα, ο χώρος είναι οργανωμένης κοινωνίας. Υπάρχουν σχολεία, εμπορικοί δρόμοι και κοσμικές κυρίες.

Υπάρχει ένας κοινωνικός χαρακτηρισμός με βάση τη θέση της οικογένειας τους στη κοινωνία. Η εύπορη μεσαία τάξη(με πατέρες εμπόρους, ασφαλιστές και υπηρετικό προσωπικό στο σπίτι, μιλούν ξένες γλώσσες) σε αντίθεση  με τους εργαζομένους (Μπάρμπα- Λούκης  και Πολύξενος). Οι τελευταίοι είναι λαϊκοί άνθρωποι των συνοικιών, χωριάτες που έρχονται στο πανηγύρι της Δευκαλεας. Αυτοί σχολιάζουν ειρωνικά τα παιδιά και τους μεγάλους της αστικής τάξης. Επίσης μια άλλη αντίθεση είναι ανάμεσα στο παιχνίδι των παιδιών που κάνουν τους πυροσβέστες και καταλήγουν εμπρηστές, και στους πραγματικούς πυροσβέστες στο τέλος του βιβλίου. Συνεπώς ο ηρωισμός των παιδιών είναι ψεύτικος. Λοιπόν, η αστική τάξη αποτελεί το γνώριμο, το ιδανικό. Οι λαϊκοί άνθρωποι είναι ξένοι αλλά και συμβολίζουν το πραγματικό. Τέλος οι έφηβοι πυροσβέστες συμβολίζουν το οικείο και το ιδανικό, ενώ οι πραγματικοί πυροσβέστες το αλλότριο και το πραγματικό.

Η φιλία και ο έρωτας

Το έργο αποτελεί μια οδυνηρή συνειδητοποίηση της αναπόφευκτης  ενηλικίωσης με πρωταρχικό ρόλο τον έρωτα. Οι έφηβοι είναι σε ένα μεταβατικό στάδιο, στο μεταίχμιο μεταξύ παιδικής και ανδρικής ηλικίας, αθωότητας και πονηριάς, φιλίας και έρωτα. Η φιλία αποτελεί μια ιδανική κατάσταση που εξυμνείται από τους δασκάλους τους και την θαυμάζουν και οι ίδιοι μέσα από την Ιλιάδα και τα υπόλοιπα αρχαία κείμενα. Η αφοσίωση, η πίστη και η αυτοθυσία είναι χαρακτηριστικά του ηρωισμού. Έτσι, η φιλία τους κρατάει σε «σπάνια αρμονία», που θα την χάσουν όταν μεγαλώσουν και θα την χάσουν από τη σχέση τους με τις κυρίες. Δηλαδή στο πέρασμα σε ένα άλλο στάδιο: στον εξιδανικευμένο έρωτα, τον πλατωνικό.

Τότε, ονειρεύονται τη γυναικεία θαλπωρή, το χάδι, την αιώνια γυναίκα που θα έρθει να υποκαταστήσει τη μητέρα τους. Σε συντομότατο χρονικό διάστημα γίνεται λόγος για το σεξ. Στην περίπτωση του Αλέκου έχουμε σεξουαλική πράξη. Για όσα παιδιά προσπαθούν να αποφύγουν να ενηλικιωθούν κανονικά, υπάρχει η εναλλακτική λύση της ομοφυλοφιλίας. Σε αντίθεση με την α- σεξουαλικότητα της φιλίας ανάμεσα στα παιδιά. Η ομοφυλοφιλία ενσαρκώνεται στο πρόσωπο  του κυρίου Κλήμη, που όλο τριγύριζε κοντά στα παιδιά. Ήταν «φιλόσοφος», αρχαιολάτρης, ωραιολάτρης και έδειχνε στα παιδιά τολμηρές φωτογραφίες από αρχαία αγγεία. Όταν μαθαίνει ο Λοΐζος το θάνατο της μητέρας του(ο δεύτερος θάνατος μετά τον Αντρέα)  κάνει παρέα με τον κύριο Κλήμη και βρίσκει διέξοδο από την απελπισία του εκεί. Η σχέση του αυτή δείχνει ακριβώς τον βαθμό της απόγνωσης του. Σε λίγο θα βρει μια αποτελεσματικότερη διέξοδο στη θεατρίνα που του θυμίζει τη μητέρα του.

Απαισιόδοξη εικόνα του έρωτα

Εκτός του βίαιο τέλος , σε καμία περίπτωση η αγάπη ενός προσώπου δεν ανταποδίδεται

• Πολυξένη αγαπάει τον Αλέκο
• Ο Αλέκος τη Μόνικα
• Η Μόνικα το Λοΐζο
• Ο Λοΐζος τον πεθαμένο Αντρέα και την πεθαμένη μητέρα
• Ο Παρασκευάς τη Μόνικα

Έτσι στο τέλος εξαφανίζεται ο Λοΐζος και πεθαίνει ο Αλέκος. Η Μόνικα, η Πολυξένη και ο Παρασκευάς μένουν μόνοι και δυστυχισμένοι. Συμπέρασμα: καλοτυχία τα παιδιά που δε γνώρισαν τον έρωτα.

Τα πρόσωπα

Περιέχει ζωντανούς και ανθρώπινους τύπους. Ελάχιστες είναι οι ενδείξεις για την εμφάνιση και το χαρακτήρα των προσώπων. Ούτε παρουσιάζεται η ψυχολογία τους. Έτσι δεν είναι ένα ψυχολογικό μυθιστόρημα. Ούτε μια ορισμένη ηθική στάση. Απλά είναι μυθιστόρημα αισθημάτων. Στους έφηβους προβάλλονται τα χαρακτηριστικά ορισμένων παιδιών. Αντίθετα, αλλά χαρακτηριστικά τα έχουν μόνο οι μεγάλοι. Για παράδειγμα, οι κουβέντες για τον ηρωισμό, την ομορφιά ή άλλα ιδανικά ηχούν μάλλον ψεύτικα, επειδή ανήκουν περισσότερο στους μεγάλους παρά στα παιδιά. Γιατί ο αφηγητής άλλοτε είναι από την οπτική του παιδιού, άλλοτε μιλάει από την οπτική του ώριμου άντρα.

Ποιος είναι ο πρωταγωνιστής;

1. Λοΐζος;
2. Αλέκος;
3. Και οι δύο;

Παρ’ όλο που παίζει πρωταρχικό ρόλο στο πρώτο μισό του βιβλίου, παραμερίζεται σιγά- σιγά μπροστά στον Αλέκο. Το βιβλίο τελειώνει με το θάνατο του Αλέκου και  όχι με την εξαφάνιση του Λοΐζου. Τον Αλέκο τον βλέπουμε περισσότερο μέσα. Παρακολουθούμε τις σκέψεις του, τα συναισθήματα του. Βλέπουμε το οικογενειακό του περιβάλλον. Σε αντίθεση, ο Λοΐζος  παρουσιάζεται εξωτερικά. Υπάρχουν βέβαια ορισμένα μικρά αποσπάσματα ορισμένων διαλογισμών του.

Σημειώσεις μαθήματος

Κοσμάς Πολίτης

Το ψευδώνυμο αυτό έχει εσκεμμένη πρόθεση για να παραπέμψει τον αναγνώστη στον κοσμοπολιτισμό. Το πραγματικό του όνομα είναι Πάρις Ταβελούδης.  Λίγα λόγια για τη ζωή του: ζει στη Σμύρνη από τα 2 του ως τα 32 του χρόνια. Φεύγει από εκεί με την καταστροφή. Βιώνει την οικονομική καταστροφή. Ιδρυτικό μέλος της Ε.Δ.Α. , αριστερά στην Πάτρα. Δεν εκλέγεται. Το 1930 κάνει την εμφάνιση του με το Λεμονόδασος , ένα μεσοπολεμικό μυθιστόρημα, που εκφράζει κυρίως τη φύση του Πόρου. Ακολουθούν η Εκάτη(1933-34), η Ελεονόρα(1935). Δούλεψε ως τραπεζικός υπάλληλος.

Το Λεμονόδασος  είναι μια ερωτική ιστορία με βαθιές αδιέξοδες καταστάσεις. Υπάρχει μια διαλεκτική σχέση έρωτα – θανάτου. Ο θάνατος πρωταγωνιστεί. Προβάλλεται η σχέση παρθενίας και εξιδανίκευσης γυναικείων μορφών, το πρότυπο της virgo. Ο ηρρωισμός τοποθετείται με συγκεκριμένο τρόπο. Επίσης στο κείμενο βρίσκεις μερικές από τις ωραιότερες σελίδες για τη φύση. Το οργιάζον τοπίο συμβολίζει την ερωτική σχέση, που παραμένει ανεπίδοτη. Η ερωτική επιθυμία για να εκπληρώσει τον ορισμό της μένει ανεκπλήρωτη. Η virgo είναι η απλή παρθενική μορφή. Προσωποποιείται, θηλυκοποιείται η φύση και αντανακλάται η ερωτική επιθυμία του Απόστολου.

Στην  Εκάτη θίγονται πολλά θέματα, όμοια με το προηγούμενο έργο. Η Έρση είναι το σκοτεινό αντικείμενο του πόθου. Ο ήρωας την παρακολουθεί. Δημιουργείται μια ατμόσφαιρα με υποβλητικότητα. Το θέμα της υποβολής έχει να κάνει με την αφαίρεση. Επίσης βοηθούν και λέξεις όπως «θάμπος», «αχνάδα» κτλ. Ο τρόπος με τον οποίο βλέπουμε την Έρση είναι διαφορετικός; Η ονειρική παρουσία της Έρσης ανήκει στον κόσμο του συμβολισμού; Άρα, τα χαρακτηριστικά με τα οποία αποδίδονται οι ήρωες είναι ελλιπή. Ο αναγνώστης καλείται να συγκεντρώνει συνέχεια διάσπαρτα στοιχεία. Αλλά και πάλι μένουν ερωτήματα. Υπάρχει μια διαρκής ασάφεια που συνδέει τον Κ. Πολίτη με τον συμβολισμό. Ο αφηγηματικός φακός που δεν πέφτει πάνω στην ηρωίδα εστιάζει κυρίως στα μάτια. Έχουμε σπασμωδικές εικόνες.

Το 1937 εκδίδεται η Eroica σε συνέχειες. Στα 1938 έρχεται ο τόμος. Ο τίτλος του έργου παραπέμπει στη συμφωνία του Μπετόβεν. Γίνεται ταινία από τον Κακογιάννη παράλληλα με το Γιούγκερμαν. Κατέθεσε 3 μεσοπολεμικά μυθιστορήματα. Έπειτα, η γραφή του αλλάζει λόγω των κοινωνικών φαινομένων, του θανάτου της κόρης του και της αδερφής του, της οικονομικής καταστροφής του φεύγοντας από την τράπεζα. Έργα που εμφανίζονται υπό αυτή την επίδραση:Η κορομηλιά (1946), Κωνσταντίνος ο Μέγας(1957).

Το 1940 όταν η γραφή του αλλάζει, εδραιώνεται περισσότερο ρεαλιστικές τάσεις. Για παράδειγμα: Στου Χατζηφράγκου, το σκηνικό είναι μια συνοικία της Σμύρνης. Αναδύεται μια πολιτεία της μνήμης και της φαντασίας. Πολλά κείμενα του αναπαριστούν χώρους. Υπάρχει μια ποιητική πάνω σ΄ αυτούς. Συλλέγοντας κείμενα κινούμαστε σε ένα πολεοδομικό χάρτη; Υπάρχει θέμα αναφορικότητας; Η έρευνα είναι αντικατάσταση μιας σχέσης. Η θέαση ενός χώρου ξυπνά διαφορετικές συνδηλώσεις- μνήμες. Έτσι, αν θελήσει κάποιος να το κάνει, δεν είναι μονοσήμαντες οι διαδρομές. Τι ρόλο καταλαμβάνουν, όμως, στην αφήγηση. Για παράδειγμα η Θεσσαλονίκη του Μπακόλα με τη Θεσσαλονίκη του Γιώργου Ιωάννου; Διαφορετικές, επειδή διαφορετικός και ο τρόπος βίωσης. Έτσι, Στου Χατζηφράγκου ο Πολίτης ολοκληρώνει το μυθιστορηματικό κύκλο του. Σήμερα αυτός αναπτύσσει σχέσεις με το μοντερνισμό της μεσοπολεμικής παραγωγής. Νεωτερικότητα (κινηματογραφική ταχύτητα στη σκηνή).

Ερωτήματα που θέτουμε στην Eroica

• Μπορούν να βρεθούν νεωτερικά στοιχεία στο έργο του;
• Ποιες είναι οι αποκλίσεις από ένα  ρεαλιστικό τρόπο αναπαράστασης;
• Ποιες είναι οι επιρροές από τον Ευρωπαϊκό χώρο αναπαράστασης; Και ποιος ο διάλογος με αυτά;
• Ο τίτλος παραπέμπει στη συμφωνία του Μπετόβεν. Η συμφωνία τι σημαίνει; Πως συντίθεται;
• Ακολουθείται ένας σταθερός ρυθμός ανάγνωσης;
• Τα θέματα έχουν μια μουσική δομή;
• Είναι από τα πιο λαμπρά μυθιστορήματα εφηβείας;

Πρόσωπα

• Γκαετάνο
• Μόνικα
• Αλέκος
• Λοΐζος
• Παρασκευάς
• Ανδρέας

Ήδη από την εφηβική ηλικία γνωρίζουν το παιχνίδι του έρωτα- θανάτου. Ο αφηγητής Παρασκευάς είτε ως ενήλικας και η ιστορία εκλαμβάνεται ως αντικείμενο μνήμης με ώριμη και αποστασιοποιημένη οπτική γωνία, είτε ως ήρωας – μάρτυρας των γεγονότων.

Μπορεί να δει κανείς τους κεντρικούς άξονες ως leit motiv, δυναμικά μοτίβα να επανέρχονται;

Ναι, αυτή την οπτική βλέπουμε και σε άλλα τέτοια κείμενα όπως η Αργώ και Η Ερωτική συμφωνία.

Επιπρόσθετα ερωτήματα

• Είναι το έργο ηρωικό ή ερωτικό;
• Πως διαλέγεται η Eroica  με τον μοντερνισμό;
• Πως οργανώνεται ο χώρος και ο χρόνος;
• Πλοκή;
• Τι σχέση αναπτύσσει με την ηθική;
• Πως φτάνουμε στην Ιλιάδα; (εικονιστικό ερέθισμα στο οπισθόφυλλο, ηρωισμός, σκέψεις αναφορές στο κείμενο)
• Μπορούμε να εντοπίσουμε όλα τα θέματα που διαπραγματεύεται γενικά ο Κοσμάς Πολίτης;
• Τι προσφέρει το διπλό εύρημα του αφηγητή; (στον κόσμο των παιδιών η εφηβεία  δεν είναι μια ειδυλλιακή εποχή. Η γνώση αυτή είναι  μεταγενέστερη. Η εξ υστέρων ερμηνεία για το κατακάθι της εμπειρίας οδηγεί σε μια ειρωνεία.)